Terbeschikkingstelling van werknemers

Definitie

Onder “terbeschikkingstelling” verstaat men de situatie waarin een werknemer door zijn werkgever wordt uitgeleend aan een gebruiker, die deze werknemer tewerkstelt en over hem enig gedeelte van het werkgeversgezag uitoefent dat normaal aan de werkgever zelf toebehoort.

Voorbeeld: een Kroatisch bouwbedrijf stelt een van zijn werknemers ter beschikking bij een Belgisch bouwbedrijf dat gebruiker is.

Algemeen principe:  verbod van terbeschikkingstelling in België

Dergelijke manier van werken kan, in de praktijk, tot misbruiken leiden, waardoor de werknemer niet het loon ontvangt waarop hij normaal aanspraak had kunnen maken indien hij vast in dienst zou zijn geweest bij de gebruiker.

Om die reden bestaat in België een verbod op het ter beschikking stellen van werknemers. 

Onderscheid tussen enerzijds te terbeschikkingstelling en anderzijds de onderaanneming en de aanneming van werk

Hoe zit het met de instructies die worden gegeven aan werknemers die naar België worden gedetacheerd in verband met de uitvoering van activiteiten in een in België gevestigde onderneming, in het kader van de uitvoering van een onderaannemingsovereenkomst of een aanneming van werk?

Het komt namelijk voor dat gedetacheerde werknemers zo bepaalde werkzaamheden verrichten in een andere in België gevestigde onderneming of daar bepaalde diensten verrichten voor rekening van en in opdracht van hun werkgever.

Hierbij denken we bijvoorbeeld aan de schoonmaak van bedrijfspanden, het onderhoud van machines of installaties, de montage van constructies, het toezicht op gebouwen, de installatie of het beheer van IT-toepassingen, het voeren van een boekhouding, het uitvoeren van onderaannemingswerken op een bouwplaats,

In een dergelijk geval rijst de vraag in hoeverre de gebruikende onderneming (klant) instructies kan geven aan de werknemers van de dienstverlener (aannemer) zonder het verbod op terbeschikkingstelling te overtreden.

Ter verduidelijking van deze materie maakt de Belgische wetgeving het mogelijk om een onderscheid te maken tussen enerzijds een onderaannemingsrelatie of het verrichten van diensten en anderzijds een verboden terbeschikkingstelling van werknemers.

In dit verband gelden de volgende beginselen:

1. Een gebruiker (klant) die een beroep doet op een dienstverlener (aannemer) mag steeds instructies geven aan de werknemers van die dienstverlener met betrekking tot de eisen inzake welzijn op het werk die in zijn bedrijf gelden (bv. veiligheidsinstructies).
    
2. Andere instructies mogen door de gebruiker alleen aan de werknemers van die dienstverlener worden gegeven als aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• de instructies moeten voorzien worden in een geschreven overeenkomst tussen de gebruiker en de werkgever van de bovenvermelde werknemers;
• deze geschreven overeenkomst moet een uitdrukkelijke en gedetailleerde omschrijving van deze instructies bevatten;
• de feitelijke uitvoering van de geschreven overeenkomst moet volledig overeenstemmen met de bepalingen van voormelde geschreven overeenkomst;
• het instructierecht van de gebruiker mag het werkgeversgezag van de werkgever op geen enkele wijze uithollen.

De onder 1 en 2 bedoelde types van instructies zullen onder de gestelde voorwaarden niet gelden als de uitoefening van werkgeversgezag, waardoor in dergelijk geval geen sprake zal zijn van verboden terbeschikkingstelling in de zin van het Belgisch arbeidsrecht.

Daarentegen zal iedere instructie die niet aan de hiervoor gestelde voorwaarden voldoet worden beschouwd als een uitoefening van werkgeversgezag door de gebruiker, waardoor er bijgevolg sprake zal zijn van een verboden terbeschikkingstelling.

Verplichtingen inzake informatieverstrekking door de gebruiker in het kader van een geschreven overeenkomst

De wet van 24 juli 1987 en het koninklijk besluit van 17 juli 2013 leggen aan de gebruiker van ter beschikking gestelde werknemers twee informatieverplichtingen op, in het geval waarin tussen de werkgever van de werknemers en de gebruiker van die werknemers een geschreven overeenkomst wordt afgesloten waarin wordt bepaald welke instructies door de gebruiker aan die werknemers kunnen worden gegeven.

1° De gebruiker moet onverwijld, door middel van een schriftelijke of elektronische mededeling, de secretaris van zijn ondernemingsraad op de hoogte brengen van het bestaan van deze overeenkomst. De secretaris brengt daarvan vervolgens de leden van de ondernemingsraad op de hoogte.

Als er geen ondernemingsraad bestaat bij de gebruiker, moet de gebruiker voormelde informatie bezorgen aan de persoon die daartoe wordt aangeduid in het huishoudelijk reglement van het comité voor preventie en bescherming op het werk. Deze persoon brengt daarvan vervolgens de leden van het comité voor preventie en bescherming op het werk op de hoogte.

Als er ook geen comité voor preventie en bescherming op het werk bij de gebruiker bestaat, moet de gebruiker voormelde informatie bezorgen aan de leden van de vakbondsafvaardiging. 

2° De gebruiker moet, aan de leden van de ondernemingsraad, het comité voor de preventie en bescherming op het werk of de vakbondsafvaardiging die daarom verzoeken, een afschrift bezorgen van het gedeelte van de voormelde overeenkomst waarin de instructies zijn bepaald die door de gebruiker aan de ter beschikking gestelde werknemers kunnen worden gegeven.

Bij een dergelijk verzoek moet deze informatie worden gegeven binnen een termijn van veertien kalenderdagen of, indien de overeenkomst van kortere duur is, voor het einde van de overeenkomst. 

Weigert de gebruiker, na daartoe een aanvraag te hebben ontvangen, om het bedoelde afschrift over te maken, dan wordt een geschreven overeenkomst geacht niet te bestaan en is de terbeschikkingstelling bijgevolg verboden. 

Afwijkingen op het verbod van terbeschikkingstelling 

In geval het verbod van terbeschikkingstelling van toepassing is, zijn op dit verbod twee afwijkingen mogelijk.

1. via een voorafgaande toestemming gegeven aan de werkgever door het Toezicht op de Sociale Wetten :
   
   De toestemming van de Arbeidsinspectie wordt slechts verleend indien de vakbondsafvaardiging van de onderneming van de gebruiker unaniem instemt met de terbeschikkingstelling.
   
   Bij afwezigheid van een vakbondsafvaardiging of onenigheid daarbinnen, moet het akkoord (eveneens unaniem) dan worden gegeven door de vakorganisaties die vertegenwoordigd zijn in het paritair comité waaronder de onderneming ressorteert.
    

2. via een voorafgaande verwittiging van het Toezicht op de Sociale Wetten door de gebruiker :

• hetzij in het kader van de samenwerking tussen de ondernemingen van eenzelfde economische en financiële entiteit.
  
  Het gaat hier om een samenwerking tussen moedervennootschap en dochtervennootschap of tussen twee dochterondernemingen of vennootschappen, elk met rechtspersoonlijkheid maar die economisch en financieel van elkaar afhankelijk zijn;
   
• hetzij met het oog op de kortstondige uitvoering van gespecialiseerde opdrachten die een bijzondere beroepsbekwaamheid vereisen.
  
  Dit heeft betrekking op de tijdelijke uitvoering van gespecialiseerde taken waarvoor een bepaalde beroepskwalificatie vereist is, maar waarvoor het voor de gebuikende onderneming niet rendabel zou zijn om eigen personeel aan te werven.

N.B.:  gelieve op te merken dat de voorwaarden en de duur van de terbeschikkingstelling in de onder 1° en 2° bedoelde gevallen moeten worden vastgelegd in een geschrift ondertekend door de gebruiker, de ter beschikking gestelde werknemer en diens werkgever.

Bovendien mag de terbeschikkingstelling slechts van beperkte duur zijn. Een terbeschikkingstelling gedurende meerdere jaren of voor een onbepaalde duur is dus niet mogelijk.

Verder hebben de ter beschikking gestelde werknemers recht op dezelfde lonen, vergoedingen en voordelen dan die welke de werknemers ontvangen die dezelfde functies uitoefenen in de onderneming van de gebruiker.

Tot slot, moet men er ook rekening mee houden dat in de beide hiervoor vernoemde gevallen, de gebruiker hoofdelijk aansprakelijk is voor de betaling van de sociale bijdragen, lonen, vergoedingen en voordelen die voortvloeien uit de arbeidsovereenkomst van de werknemers die hem ter beschikking worden gesteld.

Sancties in geval van inbreuk op het verbod van terbeschikkingstelling 

1. de gebruiker en de ter beschikking gestelde werknemers worden beschouwd als verbonden door een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd vanaf het begin der uitvoering van de arbeid;
    
2. de gebruiker en de persoon die werknemers ter beschikking stelt zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de betaling van de sociale bijdragen, lonen, vergoedingen en voordelen die voortvloeien uit de onder 1° vermelde arbeidsovereenkomst;
    
3. De werkgevers die, in strijd met de wet, hun werknemers ter beschikking stellen van derden kunnen strafrechtelijk worden vervolgd (of gehouden zijn een administratieve geldboete te betalen).  Hetzelfde geldt voor de gebruikers die, in strijd met de wettelijke bepalingen, werknemers tewerkstellen die hun worden ter beschikking gesteld.