Overeenkomstig artikel 1 van het koninklijk besluit van 22 januari 2023 tot aanwijzing van de bevoegde overheden voor de uitvoering van de wet van 28 november 2022 is de FOD Werkgelegenheid erkend als bevoegde overheid voor de melding van feiten van sociale fraude. Daartoe werd een samenwerkingsprotocol (PDF, 970.35 KB) ondertekend tussen de Federale ombudsman en de bevoegde autoriteiten.
Context
Een klokkenluidersbescherming is cruciaal in een staat die wil dat zijn openbare diensten integer zijn. Potentiële klokkenluiders moeten vertrouwen hebben in de procedure en er zeker van zijn dat ze geen negatieve gevolgen zullen ondervinden als ze fraude of misbruik melden.
In 2019 werd besloten dat er wetgeving nodig was in de lidstaten van de Europese Unie om klokkenluiders beter te beschermen.
De Europese richtlijn over de bescherming van klokkenluiders benadrukt het belang van toegankelijke en eenvoudige meldingskanalen. België heeft de richtlijn eind 2022 omgezet.
Belgische wetgeving
Sinds 2022 beschikt België over een duidelijke en toegankelijke klokkenluidersregeling die klokkenluiders een zeer goede bescherming biedt. Het systeem bestaat nu voor zowel de private als de publieke sector.
- De wet van 28 november 2022 tot regeling van de bescherming van klokkenluiders in de privésector werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 15 december 2022 en trad in werking op 15 februari 2023.
- De wet van 8 december 2022 tot regeling van de meldingskanalen en de bescherming van klokkenluiders in de overheidssector werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 23 december 2022 en trad in werking op 2 januari 2023.
Wie kan sociale fraude melden?
Volgens de klokkenluiderswet kan elke werknemer in de privésector mogelijke overtredingen in een werkgerelateerde context melden. Als “werknemer” wordt beschouwd : elkeen die een werkrelatie heeft met de aangeklaagde en dus potentieel kan getroffen worden door vergeldingsmaatregelen:
- werknemers, inclusief ambtenaren;
- de zelfstandigen;
- aandeelhouders, leden van het bestuurs-, leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een bedrijf, inclusief niet-uitvoerende leden;
- betaalde en onbetaalde vrijwilligers en stagiairs;
- aannemers, onderaannemers en leveranciers;
- voormalige werknemers;
- toekomstige werknemers (voor informatie verkregen tijdens het wervingsproces of andere precontractuele onderhandelingen).
Welk type fraude kan worden gemeld?
De FOD Werkgelegenheid is samen met andere diensten bevoegd voor het in ontvangst nemen van meldingen van sociale fraude zoals zwartwerk of illegale tewerkstelling.
Klachten met betrekking tot een tewerkstellingssituatie (onbetaald loon, loon dat niet conform is, verplichting tot overwerken, verboden werken op zon- en feestdagen, werken in onveilige of ongezonde omstandigheden, enz.) en die geen sociale fraude inhouden, kunnen gemeld worden aan de arbeidsinspectie (Toezicht op de sociale wetten en Toezicht welzijn op het werk).
Hoe dien ik een melding van sociale fraude in?
Meldingen gebeuren bij voorkeur via het Meldpunt voor een Eerlijke Concurrentie, dat het in ontvangst nemen van onder andere meldingen van sociale fraude en illegale tewerkstelling, tot doel heeft.
Het contactformulier van het Meldpunt stelt de persoon die een klacht indient in staat om onmiddellijk zoveel mogelijk informatie te geven die nuttig is voor de behandeling van de klacht. Dit voorkomt dat er op een later tijdstip aanvullende informatie moet worden opgevraagd.
De klacht wordt dan doorgestuurd naar de relevante sociale inspectiedienst(en).
U kunt uw klacht ook sturen via e-mail naar socialefraude@werk.belgie.be of naar de federale ombudsman.
Op de website van de federale ombudsman kan u ook terecht mocht u getroffen worden door vergeldingsmaatregelen omwille van de melding die u heeft gedaan.
Anonieme melding toegestaan?
De wet op klokkenluiders staat anonieme meldingen toe, d.w.z. meldingen waarbij niemand, zelfs niet de ontvanger van de melding, de identiteit kent van de persoon die de melding doet.
Anoniem melden betekent per definitie dat de dader niet beschermd kan worden. Evenmin wordt deze op de hoogte gesteld van de ondernomen actie.
Bescherming identiteit van klokkenluiders
Overeenkomstig artikel 59 van het Sociaal Strafwetboek mogen sociale inspecteurs uw identiteit aan niemand bekendmaken, zelfs niet voor de rechtbank, tenzij u daar uitdrukkelijk mee hebt ingestemd. Ze mogen evenmin een werkgever of zijn vertegenwoordiger informeren dat hun onderzoek is gestart op basis van een melding.
Om te genieten van de bescherming die de wet biedt, moeten klokkenluiders aan de volgende voorwaarden voldoen:
- te goeder trouw hebben gehandeld ;
- redelijke gronden hebben om aan te nemen dat de gerapporteerde informatie waar was op het moment van rapporteren;
- de wettelijk voorgeschreven meldingsprocedure hebben gevolgd.
De klokkenluider is niet beschermd als de melding is gebaseerd op valse informatie of op informatie die is verkregen als gevolg van een misdrijf.