Chemische agentia
Op deze pagina
De bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico's van chemische agentia op het werk
Deze materie wordt geregeld door titel 1 betreffende de chemische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk.
Risicoanalyse
De werkgevers zijn ertoe gehouden de risico's voor de veiligheid en gezondheid van de werknemers te evalueren die het gevolg zijn van de aanwezigheid op de arbeidsplaats van chemische agentia en de nodige preventiemaatregelen te nemen.
Onder chemisch agens verstaat men elk chemisch element of elke chemische verbinding (in zuivere vorm of in een mengsel) zoals deze in natuurlijke staat voorkomt of het resultaat is van, gebruikt of vrijgekomen is (ook in de vorm van afval) bij een beroepsactiviteit, al dan niet opzettelijk geproduceerd en al dan niet op de markt gebracht. Onder stoffen verstaat men chemische elementen en hun verbindingen zoals ze voorkomen in natuurlijke toestand of bij het productieproces ontstaan. Mengsels zijn mengsels of oplossingen die bestaan uit twee of meer stoffen.
Om een risicobeoordeling van chemisch agentia uit te voeren, moet de werkgever o.a. rekening houden met:
- hun gevaarlijke eigenschappen;
- informatie betreffende veiligheid en gezondheid die hij bij de leverancier moet inwinnen;
- het niveau, de aard en de duur van de blootstelling via het ademhalingsstelsel, de huid en andere blootstellingswijzen;
- de omstandigheden tijdens werkzaamheden waarbij chemische agentia betrokken zijn;
- de eventuele grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling of biologische grenswaarden.
Grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling
De lijst van grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling aan chemische agentia werd opgenomen in bijlage VI.1-1 van de codex: lijst van grenswaarden (PDF, 961.2 KB).
Nieuwe wetenschappelijke inzichten en technologische vooruitgang kunnen aanpassing van deze grenswaarden noodzakelijk maken. Aanpassing van de grenswaardenlijst gebeurt na een publieke raadplegingsprocedure waarin belanghebbenden argumenten betreffende de evaluatie van het gezondheidseffect, de socio-economische haalbaarheidstoetsing en meetbaarheid kunnen aanleveren.
Zie in de module “Procedures en formulieren”: Publieke raadplegingsprocedure betreffende grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling.
Verboden
Het gebruik van een aantal chemische agentia is volledig of gedeeltelijk verboden. Een aantal van deze agentia worden opgesomd in bovengenoemde titel, andere in de bijlagen XIV en XVII van REACH. Voor een aantal van deze verboden kan onder bepaalde voorwaarden een afwijking worden voorzien.
De procedure voor het aanvragen van een afwijking vindt u terug onder het tabblad Documentatie > Procedures en formulieren > Aanvraag tot afwijking voor het gebruik van chemische agentia.
Adviezen van de Hoge Raad voor preventie en bescherming op het werk
- Advies nr. 256 van 17 maart 2023 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van de codex over het welzijn op het werk, wat de chemische, kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia betreft en tot opheffing van artikel 723bis15 van het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (PDF, 144.5 KB)
- Advies nr. 244 van 25 februari 2022 over het ontwerp van koninklijk besluit houdende reglementering van de begassingen en de ontgassingen (PDF, 209.75 KB)
- Advies nr. 235 van 18 december 2020 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van titel 1 betreffende chemische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk, wat de lijst van de grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft (PDF, 96.41 KB)
- Advies nr. 232 van 19 juni 2020 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van titel 1 betreffende chemische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk, wat de lijst van de grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft (PDF, 83.06 KB)
- Advies nr. 231 van 13 mei 2020 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van titel 1 betreffende chemische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk, wat de lijst van de grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft en van titel 2 betreffende kankerverwekkende, mutagene en repro-toxische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk (niet-betwiste grenswaarden) (PDF, 165.91 KB)
- Advies nr. 227 van 18 oktober 2019 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van titel 1 betreffende chemische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk, wat de lijst van de grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft en van titel 2 betreffende kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk (niet-betwiste grenswaarden) (PDF, 109.5 KB)
- Advies nr. 226 van 18 oktober 2019 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van titel 1 betreffende chemische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk, wat de lijst van de grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft – betwiste grenswaarden (PDF, 319.93 KB)
- Advies nr. 212 van 22 juni 2018 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van titel 1 betreffende chemische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk, wat de lijst van de grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft (niet-betwiste grenswaarden) (PDF, 94.73 KB)
- Advies nr. 210 van 20 april 2018 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van titel 1 “Chemische agentia” van boek VI “Chemische, kankerverwekkende en mutagene agentia” van de codex over het welzijn op het werk wat het gebruik van vrij kristallijn siliciumdioxide betreft (PDF, 188.39 KB)
- Advies nr. 183 van 20 februari 2015 betreffende het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van diverse bepalingen teneinde deze aan te passen aan Verordening (EG) nr. 1272/2008 betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels (PDF, 186.32 KB)
- Advies nr. 171 van 29 juli 2013 over het ontwerp van koninklijk besluit betreffende het federaal reductieprogramma van pesticiden voor de periode 2013-2017 (PDF, 215.01 KB)
- Advies nr. 170 van 21 december 2012 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia op het werk (PDF, 34.29 KB)
- Advies nr. 164 van 16 december 2011 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia op het werk (PDF, 12.17 KB)
- Advies nr. 162 van 16 december 2011 over het ontwerp van koninklijk besluit ter verwezenlijking van een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en toevoegingsstoffen (PDF, 22.78 KB)
- Advies nr. 155 van 29 oktober 2010 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia op het werk (niet betwiste grenswaarden). (PDF, 25.32 KB)
- Advies nr. 127 van 20 juni 2008 met betrekking tot een ontwerp van koninklijk besluit betreffende de aanpassing van de Belgische lijst van grenswaarden voor beroepsgebonden blootstelling aan chemische agentia (PDF, 49.7 KB)
- Advies nr. 126 van 18 april 2008 betreffende een ontwerp van koninklijk besluit houdende reglementering van begassingen (PDF, 145.57 KB)
- Advies nr. 115 van 16 februari 2007 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia op het werk (omzetting EU RL. 2006/15/EG) (PDF, 19.99 KB)
- Advies nr. 114 van 16 februari 2007 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia op het werk (niet betwiste grenswaarden) (PDF, 22.99 KB)
- Advies nr. 82 van 25 februari 2005 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia op het werk (PDF, 75.28 KB)
- Advies nr. 73 van 26 september 2003 (aangevuld met de schriftelijke adviezen van 28 november 2003, 4 december 2003 en 8 januari 2004) over een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico's van chemische agentia op het werk (PDF, 538.42 KB)
- Advies nr. 50 van 12 april 2002 met betrekking tot een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 11 maart 2002 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico's van chemische agentia op het werk (PDF, 48.47 KB)
- Advies nr. 34 van 28 februari 2001 met betrekking tot een ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van bijlage II van titel II, hoofdstuk IIbis van het Algemeen Reglement voor de arbeidsbescherming wat de vaststelling van de grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia betreft (PDF, 46.37 KB)
- Advies nr. 33 van 28 februari 2001 met betrekking tot een ontwerp van koninklijk besluit betreffende de verplichtingen van de leveranciers ten aanzien van de werkgevers bij wie de werknemers werken met chemische agentia (PDF, 45.62 KB)
- Advies nr. 32 van 28 februari 2001 met betrekking tot een ontwerp van koninklijk besluit betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico's van chemische agentia op het werk (PDF, 172.48 KB)
De REACH Verordening (Verordening (EG) 1907/2006)
REACH staat voor Registratie, Evaluatie en Autorisatie van CHemische stoffen.
Fabrikanten of invoerders van een stof moeten deze stof registreren bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA). Registratie houdt in dat een dossier met gegevens over die stof wordt ingediend, met daarin onder meer (boven een bepaalde tonnagegrens) een chemische veiligheidsbeoordeling met risicobeheersmaatregelen. Deze zijn voor de gebruiker van de stof beschikbaar in het uitgebreide veiligheidsinformatieblad.
De term ‘evaluatie’ verwijst naar verschillende processen: de beoordeling van de registratiedossiers, de beoordeling van de testvoorstellen om onnodige dierproeven te vermijden en de beoordeling van bepaalde stoffen door lidstaten.
Het doel van de autorisatieprocedure is de geleidelijke vervanging van zeer zorgwekkende stoffen (waaronder kankerverwekkende stoffen) door minder gevaarlijke alternatieven. Wanneer een zeer zorgwekkende stof deze procedure doorlopen heeft, kan ze opgenomen worden in de autorisatielijst (bijlage XIV van REACH). In dat geval is het op de markt brengen en het gebruik van deze stof verboden. Bedrijven kunnen wel een autorisatie aanvragen om deze stof nog langer te gebruiken.
Beperkingen (restricties) zijn een andere belangrijke tool in REACH om mens en milieu te beschermen tegen risico’s van gevaarlijke stoffen. In dit geval worden stoffen opgenomen in bijlage XVII van REACH, waar de beperkingen per stof gespecifieerd worden (b.v. verbieden van bepaalde gebruiken van de stof, opleggen van technische maatregelen, ..).
Verdere informatie over REACH is beschikbaar:
- op de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA);
- op de website van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (de Belgische bevoegde overheid voor REACH): Europese wetgeving voor chemische stoffen: REACH;
- op de website van de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie: Welke hulp biedt de cel REACH u ?
De CLP Verordening (Verordening (EG) 1272/2008)
CLP staat voor ‘Classification, Labelling and Packaging’: indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels.
Deze verordening legt de industrie verplichtingen op om chemische stoffen en mengsels in te delen, te etiketteren en te verpakken.
Verdere informatie over CLP is beschikbaar:
- op de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA);
- op de website van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (de Belgische bevoegde overheid voor CLP): Indeling en etikettering van chemische producten.
Adviezen van de Hoge Raad voor preventie en bescherming op het werk
- Advies nr. 183 van 20 februari 2015 betreffende het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van diverse bepalingen teneinde deze aan te passen aan Verordening (EG) nr. 1272/2008 betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels (PDF, 186.32 KB)
- Advies nr. 182 van 12 december 2014 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 7 september 2012 tot vaststelling van de taal op het etiket en op het veiligheidsinformatieblad van stoffen en mengsels, en tot aanwijzing van het Nationaal Centrum ter voorkoming en behandeling van intoxicaties als orgaan bedoeld in artikel 45 van Verordening (EG) nr. 1272/2008 (PDF, 82.63 KB)
- Advies nr. 163 van 16 december 2011 over het ontwerp van koninklijk besluit tot vaststelling van de taal op het etiket en op het veiligheidsinformatieblad van stoffen en mengsels, en tot aanwijzing van het Nationaal centrum ter voorkoming en behandeling van intoxicaties als orgaan bedoeld in artikel 45 van Verordening (EG) nr. 1272/2008 (PDF, 156.47 KB)
- Codex - Boek VI - Titel 1 - Chemische agentia (PDF, 1.21 MB)
- EG Verordening 1272/2008: indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels (CLP)
- EG Verordening 1907/2006: registratie, beoordeling, autorisatie en beperkingen t.a.v. chemische stoffen (REACH)
- Publieke raadplegingsprocedure betreffende grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling
- Erkenningsprocedure voor laboratoria voor werkplaatsmetingen
- Formulier: Aanvraag tot erkenning van een laboratorium (DOC, 150 KB)
- Formulier: Aanvraag Artikel VI.1-30 en Bijlage VI.1-3 van de codex (DOCX, 77.56 KB)
- Aanvraag tot afwijking voor het gebruik van chemische agentia
- Meting van de blootstelling aan styreen
- Gevaarlijke chemische producten – Reeks SOBANE-strategie
- 2019 - Gegevensbank met beroepsmatige blootstellingsgrenswaarden in België en de naburige landen
- 2016 - Onderzoek naar de blootstelling van de Belgische werknemers aan gevaarlijke chemische producten (PROBE)
- 2008 - Toxtrainer
- 2008 - Blootstelling aan metalen tijdens de ontmanteling van afgedankte elektrische apparaten
- In de eerste plaats bij de preventieadviseur van de interne en/of de externe dienst voor preventie en bescherming.
- In de tweede plaats bij de bevoegde regionale directie van het Toezicht op het Welzijn op het Werk.
- Over interpretatie van de regelgeving: schriftelijk bij de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid.
- Over REACH: bij de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie (Belgische nationale helpdesk): Welke hulp biedt de cel REACH u?
- Over CLP: bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (Belgische nationale helpdesk): Professionelen – wat u moet doen.