Taalgebruik

Inleiding

België omvat in 4 taalgebieden:

• het Frans taalgebied
• het Nederlands taalgebied
• het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad
• het Duits taalgebied

Elke gemeente in het Rijk behoort tot één van deze taalgebieden.

Er moet ook worden opgemerkt dat er een specifiek statuut is toegekend aan bepaalde gemeenten of groepen van gemeenten die grenzen aan een ander taalgebied (ook randgemeenten, taalgrensgemeenten en gemeenten uit het Malmedyse genoemd, hierna “faciliteitengemeenten” genoemd).

Krachtens de Belgische Grondwet zijn de Vlaamse en Franse gemeenschap bevoegd voor het regelen van het taalgebruik in de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel, alsook de door de wet en de verordeningen voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen, respectievelijk in het Nederlandse en het Franse taalgebied, uitgezonderd de faciliteitengemeenten.

De Federale overheid is op dit domein bevoegd voor het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad, in het Duits taalgebied en in de faciliteitengemeenten.

Gezien deze beginselen, zijn er verschillende teksten van toepassing bij het regelen van het taalgebruik in het kader van de sociale verkiezingsprocedure en de werking van de overlegorganen.

Deze teksten zijn opgenomen in de rubriek regelgeving en worden hieronder verder toegelicht.

Om te bepalen in welk taalgebied een onderneming gevestigd is, en dus welke tekst moet worden toegepast, moet rekening worden gehouden met de plaats van de exploitatiezetel, en niet met de maatschappelijke zetel.

De exploitatiezetel werd door het Grondwettelijk Hof gedefinieerd als “iedere vestiging of centrum van activiteit met enige standvastigheid en waarin de werknemer gehecht is. Het is in principe op de exploitatiezetel dat de sociale contacten tussen de partijen plaats hebben; het is m.a.w. doorgaans de plaats waar de opdrachten en instructies worden gegeven aan de werknemer, waar hem de mededelingen worden gedaan en de plaats waar de werknemer zich tot zijn werkgever wendt.”

Voorbeeld : een onderneming heeft winkels in het hele land. Elke winkel kan een exploitatiezetel zijn. Een tijdelijke werf is echter geen exploitatiezetel.

Belangrijke opmerking : In toepassing van de wetgeving inzake sociale verkiezingen en de overlegorganen, verstaan we onder onderneming, de TBE.

De TBE stemt niet noodzakelijk overeen met de exploitatiezetel. Het is mogelijk dat een TBE uit meerdere exploitatiezetels bestaat.  

Voorbeeld : een onderneming heeft verscheidene winkels over het ganse land.  Elke winkel vormt een exploitatiezetel.  Voor de sociale verkiezingen vormen alle winkels daarentegen één TBE. In dat geval zullen verschillende regelingen op taalgebied van toepassing zijn op de verkiezingsprocedure en voor de werking van de overlegorganen.  

De regelgeving van toepassing in de verschillende taalgebieden

Nederlands taalgebied: Decreet van 19 juli 1973 : Decreet tot regeling van het gebruik van de talen voor de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en de werknemers, alsmede van de voor de wet en de verordeningen voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen

Territoriaal toepassingsgebied

Het territoriale toepassingsgebied van dit decreet is het Nederlandse taalgebied, dit wil zeggen de gemeenten in de provincies Antwerpen, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen en Limburg, met uitzondering van de faciliteitengemeenten.

De sociale betrekkingen waarop dit decreet betrekking heeft:

Het decreet geeft een ruime definitie van wat onder sociale betrekkingen wordt verstaan. Deze definitie omvat onder meer :

• De betrekkingen die op het vlak van de onderneming plaatsvinden in de OR, het CPBW, of tussen de werkgever en de syndicale afvaardiging, alsmede in of met elk ander orgaan dat tot institutionalisatie van die betrekkingen bij wet of collectief overleg zou worden opgericht;
• De wettelijk voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen;
• Alle aan het personeel gerichte documenten.

Het Decreet heeft betrekking alle sociale betrekkingen, met inbegrip de mondelinge communicatie

Te gebruiken taal

Nederlands

Vertalingen

Vertalingen van de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren, bestemd voor het personeel, zijn verplicht als aan beide volgende voorwaarden wordt voldaan:

• De samenstelling van het personeel rechtvaardigt het;
• Op eenparige aanvraag van de werknemersvertegenwoordigers in de OR. Bij ontstentenis van een OR, op eenparige aanvraag van de vakbondsafvaardiging. Bij ontstentenis van beide, op verzoek van een afgevaardigde van een representatieve werknemersorganisatie.

Daarnaast kunnen de partijen een bijkomende, andere taal kiezen. De keuze van deze taal is niet opgelegd. Het kan dus gaan om een andere taal dan één van de landstalen.

Alleen de documenten in het Nederlands zijn echter officieel.

Sancties bij niet naleving van het decreet

Teksten die in een andere taal dan het Nederlands, in strijd met het decreet, zijn opgesteld, zijn nietig.

Bovendien riskeren de werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers, die de bepalingen van het decreet hebben overtreden, strafrechtelijke  of administratieve sancties.

Hetzelfde geldt voor de werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers, alsook voor de werknemers, die het krachtens dit decreet ingestelde toezicht hebben belemmerd.

Frans taalgebied : Decreet van 30 juin 1982 : Decreet inzake de bescherming van de vrijheid van het taalgebruik van de Franse taal in de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel, alsook van akten en documenten van ondernemingen opgelegd door de wet en de reglementen

Territoriaal toepassingsgebied

Het territoriaal toepassingsgebied van dit decreet is het Franse taalgebied, d.w.z.  de gemeenten gelegen in de provincies Waals-Brabant, Henegouwen, Luik (met uitzondering van de gemeenten gelegen in het Duitse taalgebied), Luxemburg en Namen, met uitzondering van de faciliteitengemeenten.

De sociale betrekkingen waarop dit decreet betrekking heeft:

Het decreet is van toepassing op de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel, alsook op de door de wet- en regelgeving voorgeschreven ondernemingsakten en documenten.

Alle soorten sociale betrekkingen worden geviseerd.  

De sociale verkiezingsprocedure en de werking van de overlegorganen maken deel uit van de sociale betrekkingen.

Te gebruiken taal

Frans

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

Daarnaast kunnen de partijen een bijkomende, andere taal kiezen. De keuze van deze taal is niet opgelegd. Het kan dus gaan om een andere taal dan één van de landstalen.

Alleen de documenten in het Frans zijn echter officieel.

Sancties bij niet naleving van het decreet

Teksten die in een andere taal dan het Frans, in strijd met het decreet, zijn opgesteld, zijn nietig. 

Tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad : Gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken

Territoriaal toepassingsgebied

Het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad omvat de volgende 19 gemeenten: Anderlecht, Oudergem, Sint-Agatha-Berhem, Brussel, Etterbeek, Evere, Vorst, Ganshoren, Elsene, Jette, Koekelberg, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Gillis, Sint-Joost-ten-Noode, Schaarbeek, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Sint-Lambrechts-Woluwe en Sint-Pieters-Woluwe.

Sociale betrekkingen waarop deze wet van toepassing is

Deze wet is van toepassing op ondernemingsakten en -bescheiden die voorgeschreven zijn bij de wetten en reglementen, alsook op deze die bestemd zijn voor hun personeel.

Deze wet heeft enkel betrekking op schriftelijke documenten en niet op mondelinge contacten. De wet heeft dus geen betrekking op het mondelinge taalgebruik in vergaderingen van de overlegorganen.

Te gebruiken taal

• De documenten bestemd voor het Franstalig personeel worden in het Frans opgesteld  
• De documenten bestemd voor het Nederlandstalig personeel in het Nederlands

De documenten bestemd voor het ganse personeel, moeten in het Frans en in het Nederlands opgesteld worden. Het gaat hier niet om een tweetalig document, maar om twee eentalige documenten.

Hoe kan men bepalen of een werknemers Frans- of Nederlandstalig is ?

De wet heeft geen criteria voorzien.

Voor de personen die geen inwoner zijn van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, geldt volgens de adviezen van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht het vermoeden dat ze Nederlands- of Franssprekend zijn naargelang van het taalgebied waar ze wonen. Bijvoorbeeld, een werknemer die in Leuven woont, wordt geacht Nederlandstalig te zijn; een werknemer die in Bergen woont, wordt geacht Franstalig te zijn. Dit vermoeden kan worden weerlegd. 

Voor de personen die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wonen, worden verschillende indicatoren in aanmerking genomen, zoals de taal van het diploma, de identiteitskaart, de taal van de arbeidsovereenkomst of de keuze de de werknemer zelf maakt.

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

De ondernemingen mogen bij de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren bestemd voor het personeel een vertaling voegen in een of meer talen, zo de samenstelling van dat personeel zulks rechtvaardigt. Alleen de documenten in het Frans en het Nederlands zijn echter officieel.

In andere gevallen is een vertaling niet mogelijk.

Sancties bij het niet naleven van de wet

Akten of documenten die zijn opgesteld in een vorm die strijdig is met de bepalingen van de wet, moeten worden vervangen door reguliere stukken, hetzij op initiatief van de betrokken ondernemingen, hetzij op aanmaning van de bevoegde dienst, overheid of rechtsinstantie.

Er zijn geen strafrechtelijke of administratieve sancties voorzien.

Duitstalig gebied : Gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken

Territoriaal toepassingsgebied

Het Duitse taalgebied omvat de gemeenten: Eupen, Kelmis, , Lontzen, Raeren, Amel, Bullingen, Butgenbach, Sankt Vith, en Burg-Reuland.

Sociale betrekkingen waarop deze wet van toepassing is

Deze wet is van toepassing op ondernemingsakten en -bescheiden die voorgeschreven zijn bij de wetten en reglementen, alsook op deze die bestemd zijn voor hun personeel. 

Deze wet heeft enkel betrekking op schriftelijke documenten en niet op mondelinge contacten. De wet heeft dus geen betrekking op het mondelinge taalgebruik in vergaderingen van de overlegorganen.

Te gebruiken taal

Duits

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

De ondernemingen mogen bij de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren bestemd voor het personeel een vertaling voegen in een of meer talen, zo de samenstelling van dat personeel zulks rechtvaardigt.

Alleen de documenten in het Duits zijn echter officieel.

In andere gevallen is een vertaling niet mogelijk.

Sancties bij het niet naleven van de wet

Akten of documenten die zijn opgesteld in een vorm die strijdig is met de bepalingen van de wet, moeten worden vervangen door reguliere stukken, hetzij op initiatief van de betrokken ondernemingen, hetzij op aanmaning van de bevoegde dienst, overheid of rechtsinstantie.

Er zijn geen strafrechtelijke of administratieve sancties voorzien.

Faciliteitengemeenten: Gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken

Territoriaal toepassingsgebied

De faciliteitengemeenten zijn de volgende

In het Nederlandse taalgebied : Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem, Mesen, Spiere-Helkijn, Ronse, Bever, Herstappe, enVoeren.

In het Franse taalgebied : Malmedy, Weimes, Komen,-Waasten, Moeskroen, Vloesberg en  Edingen.

Sociale betrekkingen waarop deze wet van toepassing is

Deze wet is van toepassing op ondernemingsakten en -bescheiden die voorgeschreven zijn bij de wetten en reglementen, alsook op deze die bestemd zijn voor hun personeel. 

Deze wet heeft enkel betrekking op schriftelijke documenten en niet op mondelinge contacten. De wet heeft dus geen betrekking op het mondelinge taalgebruik in vergaderingen van de overlegorganen.

Te gebruiken taal

De werkgever moet de taal gebruiken van het taalgebied waar de exploitatiezetel van de onderneming zich bevindt.

Bijvoorbeeld  : Indien de exploitatiezetel van de onderneming in Moeskroen gevestigd, moeten de documenten in het Frans worden opgesteld, ongeacht de taal van de werknemer. Indien de exploitatiezetel van de onderneming in Voeren is gevestigd, moeten de documenten in he Nederlands opgesteld worden, ongeacht de taal van de werknemer.

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is. 

De ondernemingen mogen bij de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren bestemd voor het personeel een vertaling voegen in een of meer talen, zo de samenstelling van dat personeel zulks rechtvaardigt. Alleen de documenten die zijn opgesteld in de taal van het taalgebied waar de exploitatiezetel van de onderneming is gevestigd, zijn officieel.

In andere gevallen is een vertaling niet mogelijk.

Sancties bij het niet naleven van de wet

Akten of documenten die zijn opgesteld in een vorm die strijdig is met de bepalingen van de wet, moeten worden vervangen door reguliere stukken, hetzij op initiatief van de betrokken ondernemingen, hetzij op aanmaning van de bevoegde dienst, overheid of rechtsinstantie.

Er zijn geen strafrechtelijke of administratieve sancties voorzien.

Regels betreffende het taalgebruik tijdens de sociale verkiezingsprocedure en toepassingsgevallen

Algemene regels

In het kader van de sociale verkiezingsprocedure moet de werkgever in de verschillende fases van de procedure overgaan tot diverse collectieve mededelingen gericht aan zijn personeel. 

Deze mededelingen gebeuren via papieren aanplakking of, onder bepaalde voorwaarden, via digitale aanplakking.

Anderzijds moet de werkgever bepaalde documenten individueel aan zijn werknemers toezenden (bv. de oproepingsbrief).

Tenslotte moeten de voorzitters van de stembureaus de processen-verbaal van de verkiezingen opstellen.

Bij het vervullen van deze verschillende formaliteiten moet de afzonderlijke regelgeving inzake het taalgebruik gerespecteerd worden :  

• Als de exploitatiezetel gevestigd is in het Nederlandse taalgebied:  

Alle documenten, zowel de collectieve documenten, gericht aan het ganse personeel, als de individuele documenten, gericht aan elke werknemer afzonderlijk, moeten in het Nederlands opgesteld worden.

Een vertaling is altijd mogelijk. In bepaalde gevallen is een vertaling verplicht.

• Als de exploitatiezetel gevestigd is in het Franse taalgebied:

Alle documenten, zowel de collectieve documenten, gericht aan het ganse personeel, als de individuele documenten, gericht aan elke werknemer afzonderlijk, moeten in het Frans opgesteld worden.

Een vertaling is altijd mogelijk. Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

• Als de exploitatiezetel gevestigd is in het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad :

De documenten bestemd voor het voltallige personeel (bv. de verschillende aangeplakte berichten) moeten in het Frans en het Nederlands opgesteld worden, tenzij de onderneming uitsluitend werknemers van één taal tewerkstelt ( bv: als de onderneming uitsluitend Nederlandstalige werknemers tewerkstelt, moeten de documenten enkel in het Nederlands opgesteld worden).

De documenten gericht aan elke werknemers afzonderlijk (bv. de oproepingsbrief) moeten opgesteld worden in de taal van de werknemer. Zie bij de toepassingsgevallen voor informatie over de stembiljetten.

• Als de exploitatiezetel van de onderneming gevestigd is in het Duitstalig gebied:

Alle documenten, zowel de collectieve documenten, gericht aan het ganse personeel, als de individuele documenten, gericht aan elke werknemer afzonderlijk, moeten in het Duits opgesteld worden. 

Een vertaling is altijd mogelijk. Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

• Als de exploitatiezetel gevestigd is in een faciliteitengemeente:

Alle documenten, zowel de collectieve documenten, gericht aan het ganse personeel, als de individuele documenten, gericht aan elke werknemer afzonderlijk, moeten opgesteld worden in de taal van het taalgebied waar de exploitatiezetel van de onderneming zich bevindt. Bijvoorbeeld : Indien de exploitatiezetel van de onderneming in Moeskroen gevestigd, moeten de documenten in het Frans worden opgesteld, ongeacht de taal van de werknemer. Indien de exploitatiezetel van de onderneming in Voeren is gevestigd, moeten de documenten in he Nederlands opgesteld worden, ongeacht de taal van de werknemer

Een vertaling is altijd mogelijk. Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

Hoewel het hier gaat over faciliteitengemeenten zijn er geen bijzondere bepalingen voorzien. 

Toepassingsgevallen

In welke taal moeten de documenten opgesteld worden in een TBE bestaande uit verschillende exploitatiezetels die in de verschillende taalgebieden van het land zijn gelegen? 

Het is mogelijk dat een TBE bestaat uit verschillende exploitatiezetels die in de verschillende taalgebieden van het land gelegen zijn. In dat geval, moet in elke zetel de toepasselijke taalwetgeving worden nageleefd.

Bijvoorbeeld, een TBE heeft in vestiging in het Nederlandse taalgebied en een vestiging in het Franse taalgebied.

Zowel de collectieve als de individuele documenten zullen worden opgesteld in het Nederlands voor de vestiging in het Nederlandse taalgebied en in het Frans voor de vestiging in het Franse taalgebied.

Ter herinnering, vertalingen zijn altijd mogelijk en in sommige gevallen verplicht

Voor het bijzondere geval van de stembiljetten en de processen-verbaal van de verkiezingen, zie hieronder. 

In welke taal moeten de kandidatenlijsten worden opgesteld en ingediend in de verschillende taalgebieden?

De werkgever moet toezien dat de taalwetgeving wordt nageleefd. Bijgevolg zal hij mogelijks de kandidatenlijst moeten vertalen voordat deze wordt aangeplakt. Dit zal het geval zijn, bijvoorbeeld, wanneer een kandidatenlijst enkel in het Frans wordt ingediend in een onderneming gevestigd in het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad

Het invulbaar modelformulier, ter beschikking gesteld door de FOD Werk, laat echter toe om eenvoudig van taal te wijzigen en dit in functie van de toepasselijke taalvoorschriften.

Omdat de werkgever de taalwetgeving dient na te leven bij de behandeling van de kandidaturen (bv. de aanplakking op X+40) is het wenselijk om als vakbond bij het indienen van de kandidatenlijst de taalvoorschriften die de werkgever moet toepassen te faciliteren.

Is de kennis van de taal van het taalgebied waar de onderneming gevestigd is een verkiesbaarheidsvoorwaarde?

De verkiesbaarheidsvoorwaarden zijn op limitatieve wijze vastgelegd in de wet. Er kunnen dus geen andere voorwaarden opgelegd worden.

De geldigheid van een kandidatuur kan dus niet worden betwist op grond van het feit dat de kandidaat de taal niet kent van het taalgebied waar de onderneming is gevestigd.

In welke taal moeten de stembiljetten opgesteld worden ? 

De stembiljetten moeten opgesteld worden overeenkomstig de toepasselijke taalwetgeving (zie de algemene regels hierboven).

In sommige gevallen kan de naleving van deze wetgeving evenwel een inbreuk op het stemgeheim tot gevolg hebben.

Bijvoorbeeld :

• In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest moet het stembiljet, aangezien dit document bestemd is voor elke individueel werknemer, in principe opgesteld worden in de taal van de werknemer. Dit betekent dat Nederlandstalige werknemers een stembiljet in het Nederlands en Franstalige werknemers een stembiljet in het Frans moeten krijgen.

Indien werknemers uit één van de twee taalgemeenschappen echter nauwelijks vertegenwoordigd zijn in de onderneming, kan dit het geheime karakter van de stemming schaden. Indien er bijvoorbeeld 50 Franstalige en 6 Nederlandstalige werknemers zijn, zal het stemgeheim van de Nederlandstalige werknemer niet worden gerespecteerd.

• Wanneer een TBE een vestiging heeft in het Nederlandse taalgebied en een vestiging in het Duitse taalgebied, moeten de stembiljetten in het Nederlands worden opgesteld voor de vestiging in het Nederlandse taalgebied en in het Duits voor de vestging in het Duitse taalgebied. Indien één van de twee vestigingen echter weinig werknemers heeft, kan dit het stemgeheim ondermijnen. Indien er bijvoorbeeld twee werknemers in de Duitstalige vestiging tewerkgesteld zijn en 60 in de Nederlandstalige zetel, zal het stemgeheim van de Duitstalige werknemers niet worden gerespecteerd.

Om dit te vermijden, kunnen er op ondernemingsniveau andere pragmatische oplossingen worden overeengekomen, zoals het verstrekken van tweetalige stembiljetten aan alle kiezers.

In welke taal moet het proces-verbaal van de verkiezingen worden opgesteld wanneer de TBE samengesteld is uit meerdere vestigingen in de verschillende taalgebieden?

Het proces-verbaal van de verkiezingen moet opgesteld worden overeenkomstig de toepasselijke taalwetgeving (zie de algemene regels hierboven).

Wanneer de TBE samengesteld is uit meerdere vestigingen in verschillende regio’s van het land, is het mogelijk dat er een hoofdstembureau en secundaire stembureaus worden opgericht in de verschillende taalgebieden van het land.

In principe zal het hoofdstembureau opgericht worden in de vestiging van het adres van de TBE, zoals meegedeeld in het bericht van dag X. 

Het proces-verbaal van de verkiezingen moet worden opgemaakt overeenkomstig de taalwetgeving die op deze plaats van de vestiging van toepassing is.

Indien bijvoorbeeld een secundair stembureau opgericht wordt in het Franse taalgebied en het hoofdstembureau gevestigd is in het Nederlandse taalgebied, zal het proces-verbaal van het secundair bureau in het Frans opgesteld worden, maar het officiële proces-verbaal van de verkiezingen in het Nederlands opgemaakt in het hoofdstembureau.

Mogen Engelse termen gebruikt worden in documenten opgesteld in het kader van de sociale verkiezingsprocedure, meer in het bijzonder, bij het opstellen van de lijst van leidinggevende functies?

Er mogen Engelse termen gebruikt worden in deze documenten, voor zover dit het juiste begrip van de inhoud van de documenten niet in de weg staat.

Sommige Engelse termen maken immers, in de ene bedrijfstak meer dan in de andere, deel uit van de omgangstaal van het bedrijfsleven. Het heeft geen zin om de vertaling van deze termen te eisen.  Het kan zelfs te koste gaan van een correct begrip van de term. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om de termen “manager” of “senior legal consultant” te vertalen.