Elektronisch stemmen

Op deze pagina

In het kader van de sociale verkiezingen is het mogelijk om op dag Y gebruik te maken van een systeem van elektronisch stemmen. Dit is een systeem waarbij de kiezers op de verkiezingsdag geen gebruik maken van papieren stembiljetten, maar hun stem uitbrengen via digitale weg.

Systeem van elektronisch stemmen: beslissing en voorwaarden

Beslissing

De beslissing om over te gaan tot elektronisch stemmen moet genomen worden door elke betrokken raad of comité, of bij ontstentenis, door de werkgever in akkoord met de vakbondsafvaardiging. Het betreft een beslissing genomen volgens de voorschriften van het huishoudelijk reglement van het betrokken orgaan. Bij gebreke aan verdere bepalingen in het huishoudelijk reglement over de wijze van beslissingen nemen, zal niettemin de algemene regel van unanimiteit gelden, met name een unanieme beslissing van alle leden van het orgaan die aanwezig zijn op de vergadering.

Deze beslissing omtrent elektronisch stemmen is het voorwerp van een vermelding in het bericht dat wordt aangeplakt op ‘dag X’.

Voorwaarden

I.

Het informaticasysteem dat aangewend wordt voor de elektronische stemming, moet beantwoorden aan volgende voorwaarden:

1° in overeenstemming zijn met de wettelijke en reglementaire bepalingen die de verkiezing van de personeelsafgevaardigden in de raden en de comités regelen;

2° volgende gegevens registreren die moeten opgenomen worden in het proces-verbaal:

a) de datum van de verkiezingen

b) het betrokken orgaan

c) het nummer van het stembureau

d) het betrokken kiescollege

e) het aantal kiezers die aan de stemming hebben deelgenomen (in geval van gemeenschappelijk kiescollege, brengt elke kiezer twee stemmen uit)

f) het aantal blanco stemmen

g) het aantal lijststemmen

h) het aantal uitgebrachte lijststemmen enkel ten voordele van kandidaten van de lijst

i) het aantal stemmen behaald door elke kandidaat

j) het aantal effectieve mandaten per lijst

k) de naam en de voornaam van de gewone verkozenen per lijst

l) de naam en de voornaam van de plaatsvervangende verkozenen per lijst;

3° een beeldscherm tonen dat bij het begin van de kiesverrichting een overzicht geeft van alle lijstnummers en letterwoorden van de kandidatenlijsten; wanneer de kiezer een lijst kiest, moeten de namen van alle kandidaten verschijnen in de volgorde van hun voordracht; deze overzichten moeten een waarborg van neutraliteit bieden;

4° niet toelaten dat een ongeldige stem wordt geregistreerd; Wanneer meer naamstemmen worden uitgebracht op een lijst dan er toe te kennen mandaten zijn, of wanneer één of meerdere naamstemmen worden uitgebracht tegelijk met een lijststem, moet het beeldscherm een bericht tonen dat de kiezer erop wijst dat hij teveel naamstemmen heeft uitgebracht op een lijst of dat hij moet kiezen tussen een lijststem en één of meerdere naamstemmen zonder evenwel het aantal toe te kennen mandaten te overschrijden. De kiezer moet vervolgens worden uitgenodigd om zijn stemming te herbeginnen;

5° de nodige waarborgen bieden inzake betrouwbaarheid en veiligheid en de onmogelijkheid verzekeren van elke manipulatie van de geregistreerde gegevens evenals het geheim van de stemming;

6° de bewaring verzekeren van de resultaten van de stemming en van de mogelijkheid tot controle van de stemverrichtingen en van de resultaten door de arbeidsgerechten.

II.

Het informaticasysteem mag bovendien enkel worden gebruikt:

indien het vergezeld is van een attest van de fabrikant dat het systeem beantwoordt aan de genoemde voorwaarden;
indien de fabrikant ondersteuning kan waarborgen in geval van technische problemen die rijzen op het ogenblik van de verkiezingen;
indien her door de fabrikant werd neergelegd bij de Directeur-generaal van de Algemene Directie Arbeidsrecht en Juridische Studiën van de FOD Werk.

De raad of het comité moet voorafgaandelijk ingelicht worden over de bovenvermelde punten I en II.

III.

De leden van de stembureaus, de plaatsvervangende voorzitters en secretarissen, de getuigen en de kiezers, moeten een passende opleiding krijgen. Elk kiescollege moet afzonderlijk stemmen. De getuigen van het hoofdbureau kunnen de encodering van de kandidatenlijsten bijwonen.

Systeem van elektronisch stemmen op afstand

Beslissing

Sinds de sociale verkiezingen 2020 is het bovendien mogelijk om gebruik te maken van een systeem van elektronisch stemmen op afstand.

De raad, het comité of, bij ontstentenis, de werkgever in akkoord met de vakbondsafvaardiging, kan beslissen dat de kiezers toegelaten worden om hun elektronische stemming vanaf hun gebruikelijke werkpost uit te brengen, via een end-to-end versleutelde netwerkverbinding waarbij een betrouwbare authentificatie van de kiezer wordt gegarandeerd en mits aan alle voorwaarden zoals hierboven onder I en II aangehaald voldaan is.

Ook hier betreft het een beslissing genomen volgens de voorschriften van het huishoudelijk reglement van het betrokken orgaan. Bij gebreke aan verdere bepalingen in het huishoudelijk reglement over de wijze van beslissingen nemen, zal niettemin de algemene regel van unanimiteit gelden, met name een unanieme beslissing van alle leden van het orgaan die aanwezig zijn op de vergadering.

Het akkoord legt de bijzondere voorwaarden vast eigen aan de onderneming om het geheim van de stemming te verzekeren en elke beïnvloeding van het stemgedrag tijdens de stemming te voorkomen. Dit akkoord definieert eveneens ‘de gebruikelijke werkpost’. Het is aangewezen dat dit begrip door de partijen betrokken bij het akkoord in concreto wordt ingevuld, telkens rekening houdend met de specifieke tewerkstellingssituaties in de onderneming. Hierbij kunnen desgewenst bepaalde situaties worden uitgesloten en kunnen partijen maximaal rekening houden met de overige wettelijke toepassingsvoorwaarden (garantie geheim stemming en geen beïnvloeding, …).

Tenslotte bepaalt het akkoord de modaliteiten met het oog op de goede werking van het stembureau, waarbij bijzondere aandacht dient te worden besteed aan de wijze van identificatie van de kiezers op afstand. De fase van het aanstippen op de kiezerslijst van de kiezers die zich fysiek aanbieden is in deze hypothese immers niet aan de orde.

Voorwaarden

Specifiek met betrekking tot een systeem van elektronische stemming op afstand, verduidelijkten de sociale partners binnen de Nationale Arbeidsraad de voorwaarden, en stelden dat het aangewende systeem de volgende garanties moet bieden:

Het systeem moet betrouwbaar en veilig zijn. Dit betekent dat de infrastructuur en de toepassing waarmee de stemmen geregistreerd worden, zelf een hoog niveau van cybersecurity moeten voorzien en waarborgen. Indien een cloudtoepassing wordt gebruikt, moet die aan voldoende veiligheidsregels voldoen;
Het mag niet mogelijk zijn de geregistreerde gegevens te manipuleren;
Niet-stemgerechtigde personen mogen niet de mogelijkheid hebben een stem uit te brengen; de kiezers moeten dus geïdentificeerd worden en hun hoedanigheid van kiezer moet gecontroleerd worden;
Het geheim van de stemming moet gegarandeerd zijn: dit betekent dat elke link tussen de identiteit van de kiezer en gegevens betreffende authenticatie enerzijds, en zijn identiteit en de geregistreerde stem anderzijds onmogelijk gemaakt dient te worden. Technisch gezien moeten de data in transit dus "end-to-end" zijn, d.w.z. vanaf het toestel van de kiezer tot de applicatie. Die gegevens moeten onschendbaar zijn, waardoor bepaalde applicaties niet gebruikt kunnen worden;
Het systeem voor elektronisch stemmen moet zodanig beschikbaar zijn dat de kiezers hun stem kunnen uitbrengen in de daartoe voorziene periode. Het systeem moet dus cyberaanvallen (ook volumetrische) en andere rampen kunnen afweren. Het systeem moet over voldoende capaciteit beschikken zodat gestemd kan worden en er moet externe support voor de kiezers mogelijk zijn;
De drager van de stem (end-point device) moet beveiligd zijn, de browser die gebruikt wordt, dient de nodige veiligheid te garanderen en indien een webtoepassing wordt gebruikt, mag deze geen cookies registreren die informatie bevatten over de stemming;
Het authenticatieniveau voor de kiezers en de administrator dient een minimaal beveiligingsniveau te garanderen. Gezien de gevoeligheid van de verwerkte gegevens, kan een analogie worden gemaakt met de authenticatielevels die worden gehanteerd voor de toepassingen binnen de gezondheidszorg (authenticatiesysteem van de sociale zekerheid);
De kiezers moeten voldoende ingelicht en geresponsabiliseerd zijn over de stemprocedure en de beveiligingsvoorwaarden, om acties zoals phishing te vermijden. Hiervoor kan best een eenvoudige URL gekozen worden, zodat de kiezer die kan intypen in de zoekbalk, en moeten de kiezers ingelicht worden over de werking van cookies.

Systeem van elektronisch stemmen: GDPR

Verwerking van persoonsgegevens

Bij de verwerking van persoonsgegevens noodzakelijk in het kader van de toepassing van een systeem van elektronisch stemmen (zoals naam, voornaam, rijksregisternummer, e-mailadres…), handelen de fabrikant en de werkgever of de gebruiker, in hoedanigheid van gezamenlijke verwerkingsverantwoordelijken conform de voorschriften van de wet van 30 juli 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens.

Authentificatie van de kiezer

In het kader van de elektronische stemming op afstand is het van belang de kiezer op zekere wijze en in alle veiligheid te identificeren, teneinde te kunnen nagaan dat enkel de gemachtigde personen deelnemen aan de stemming en om te vermijden dat sommigen meerdere keren stemmen. De fabrikant van het elektronische stemsysteem werkt de modaliteiten van authentificatie van de kiezers uit. Over het algemeen gaat het over een identificatie op basis van de identiteitskaart en het rijksregisternummer, of via toegangscodes, of nog, op basis van een combinatie van beide systemen.

Merk op dat de Gegevensbeschermingsautoriteit stelt dat minder ingrijpende methodes dan identificatie en authenticatie op basis van het rijksregisternummer de voorkeur verdienen. Zij geeft ook mee dat indien, met het oog op de authentificatie, gegevens via mail worden uitgewisseld tussen fabrikant en kiezer, de verwerkingsverantwoordelijken erover moeten waken dat deze communicatie gebeurt via beveiligd mailverkeer.

Het neerleggen van de software

Zoals hierboven meegegeven, dient de softwarefabrikant een kopie van het systeem van elektronisch stemmen (broncode via bijvoorbeeld USB-stick, CD-rom…) neer te leggen bij de Directeur-generaal van de Algemene Directie Arbeidsrecht en Juridische Studiën van de FOD Werk, Ernest Blerotstraat 1 te 1070 Brussel. De fabrikant krijgt hierbij een ontvangstbevestiging van de neerlegging. Deze neerlegging dient voor elke 4-jarige sociale verkiezingsperiode opnieuw te gebeuren. Het is dus noodzakelijk voor de ondernemingen die deze software wensen aan te schaffen om na te gaan of deze neerlegging heeft plaatsgevonden. De onderneming kan hiertoe bij de fabrikant het ontvangstbewijs vragen dat deze kreeg van de FOD.

Merk op dat de rol van de FOD Werk zich hier beperkt tot depot, in die zin dat enkel systemen die bij haar worden neergelegd, gebruikt kunnen worden. Hiertoe publiceert de FOD de namen van de betrokken fabrikanten op deze website. De neerlegging veronderstelt geen enkele verantwoordelijkheid namens de FOD Werk betreffende de inhoud en de conformiteit van het systeem.

Volgende fabrikant legde een kopie neer van zijn systeem van elektronisch stemmen:

Assembly Voting ApS (neergelegd bij de FOD Werk op 30 maart 2023)
AXI (voorheen "Elegio") SA/NV E-voting versie 7.5. (neergelegd bij de FOD Werk op 19 april 2023)
L-CONSULT versie 2.1.7. van ONLZ-software (neergelegd bij de FOD Werk op 25 juli 2023)
e-vote.online (neergelegd bij de FOD Werk op 31 juli 2023)
VOXALY (neergelegd bij de FOD Werk op 10 augustus 2023)
GEDIVOTE, solution Webvote versie 23.4.10 (neergelegd bij de FOD Werk op 28 augustus 2023)
AGLADYS E-vote versie 1.0.3 (neergelegd bij de FOD Werk op 19 oktober 2023)
OAdeo versie 9.2.6 (neergelegd bij de FOD Werk op 19 oktober 2023)
SLIB, oplossing Agathe 1.2.20 (neergelegd bij de FOD Werk op 26 oktober 2023)
SLIB, oplossing Election Central, V 3.1.0.5b (neergelegd bij de FOD Werk op 26 oktober 2023)