Taalgebruik voor de werking van de ondernemingsraad

Inleiding

België omvat in 4 taalgebieden:

• het Frans taalgebied
• het Nederlands taalgebied
• het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad
• het Duits taalgebied

Elke gemeente in het Rijk behoort tot één van deze taalgebieden.

Er moet ook worden opgemerkt dat er een specifiek statuut is toegekend aan bepaalde gemeenten of groepen van gemeenten die grenzen aan een ander taalgebied (ook randgemeenten, taalgrensgemeenten en gemeenten uit het Malmedyse genoemd, hierna “faciliteitengemeenten” genoemd).

Krachtens de Belgische Grondwet zijn de Vlaamse en Franse gemeenschap bevoegd voor het regelen van het taalgebruik in de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel, alsook de door de wet en de verordeningen voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen, respectievelijk in het Nederlandse en het Franse taalgebied, uitgezonderd de faciliteitengemeenten.

De Federale overheid is op dit domein bevoegd voor het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad, in het Duits taalgebied en in de faciliteitengemeenten.

Gezien deze beginselen, zijn er verschillende teksten van toepassing bij het regelen van het taalgebruik in het kader van de sociale verkiezingsprocedure en de werking van de overlegorganen.

Deze teksten zijn opgenomen in de rubriek regelgeving en worden hieronder verder toegelicht.

Om te bepalen in welk taalgebied een onderneming gevestigd is, en dus welke tekst moet worden toegepast, moet rekening worden gehouden met de plaats van de exploitatiezetel, en niet met de maatschappelijke zetel.

De exploitatiezetel werd door het Grondwettelijk Hof gedefinieerd als “iedere vestiging of centrum van activiteit met enige standvastigheid en waarin de werknemer gehecht is. Het is in principe op de exploitatiezetel dat de sociale contacten tussen de partijen plaats hebben; het is m.a.w. doorgaans de plaats waar de opdrachten en instructies worden gegeven aan de werknemer, waar hem de mededelingen worden gedaan en de plaats waar de werknemer zich tot zijn werkgever wendt.”

Voorbeeld : een onderneming heeft winkels in het hele land. Elke winkel kan een exploitatiezetel zijn. Een tijdelijke werf is echter geen exploitatiezetel.

Belangrijke opmerking : In toepassing van de wetgeving inzake sociale verkiezingen en de overlegorganen, verstaan we onder onderneming, de TBE.

De TBE stemt niet noodzakelijk overeen met de exploitatiezetel. Het is mogelijk dat een TBE uit meerdere exploitatiezetels bestaat.  

Voorbeeld : een onderneming heeft verscheidene winkels over het ganse land.  Elke winkel vormt een exploitatiezetel.  Voor de sociale verkiezingen vormen alle winkels daarentegen één TBE. In dat geval zullen verschillende regelingen op taalgebied van toepassing zijn op de verkiezingsprocedure en voor de werking van de overlegorganen.  

De regelgeving van toepassing in de verschillende taalgebieden

Nederlands taalgebied: Decreet van 19 juli 1973 : Decreet tot regeling van het gebruik van de talen voor de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en de werknemers, alsmede van de voor de wet en de verordeningen voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen

Territoriaal toepassingsgebied

Het territoriale toepassingsgebied van dit decreet is het Nederlandse taalgebied, dit wil zeggen de gemeenten in de provincies Antwerpen, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen en Limburg, met uitzondering van de faciliteitengemeenten.

De sociale betrekkingen waarop dit decreet betrekking heeft:

Het decreet geeft een ruime definitie van wat onder sociale betrekkingen wordt verstaan. Deze definitie omvat onder meer :

• De betrekkingen die op het vlak van de onderneming plaatsvinden in de OR, het CPBW, of tussen de werkgever en de syndicale afvaardiging, alsmede in of met elk ander orgaan dat tot institutionalisatie van die betrekkingen bij wet of collectief overleg zou worden opgericht;
• De wettelijk voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen;
• Alle aan het personeel gerichte documenten.

Het Decreet heeft betrekking alle sociale betrekkingen, met inbegrip de mondelinge communicatie

Te gebruiken taal

Nederlands

Vertalingen

Vertalingen van de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren, bestemd voor het personeel, zijn verplicht als aan beide volgende voorwaarden wordt voldaan:

• De samenstelling van het personeel rechtvaardigt het;
• Op eenparige aanvraag van de werknemersvertegenwoordigers in de OR. Bij ontstentenis van een OR, op eenparige aanvraag van de vakbondsafvaardiging. Bij ontstentenis van beide, op verzoek van een afgevaardigde van een representatieve werknemersorganisatie.

Daarnaast kunnen de partijen een bijkomende, andere taal kiezen. De keuze van deze taal is niet opgelegd. Het kan dus gaan om een andere taal dan één van de landstalen.

Alleen de documenten in het Nederlands zijn echter officieel.

Sancties bij niet naleving van het decreet

Teksten die in een andere taal dan het Nederlands, in strijd met het decreet, zijn opgesteld, zijn nietig.

Bovendien riskeren de werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers, die de bepalingen van het decreet hebben overtreden, strafrechtelijke  of administratieve sancties.

Hetzelfde geldt voor de werkgever, zijn aangestelden of lasthebbers, alsook voor de werknemers, die het krachtens dit decreet ingestelde toezicht hebben belemmerd.

Frans taalgebied : Decreet van 30 juin 1982 : Decreet inzake de bescherming van de vrijheid van het taalgebruik van de Franse taal in de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel, alsook van akten en documenten van ondernemingen opgelegd door de wet en de reglementen

Territoriaal toepassingsgebied

Het territoriaal toepassingsgebied van dit decreet is het Franse taalgebied, d.w.z.  de gemeenten gelegen in de provincies Waals-Brabant, Henegouwen, Luik (met uitzondering van de gemeenten gelegen in het Duitse taalgebied), Luxemburg en Namen, met uitzondering van de faciliteitengemeenten.

De sociale betrekkingen waarop dit decreet betrekking heeft:

Het decreet is van toepassing op de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel, alsook op de door de wet- en regelgeving voorgeschreven ondernemingsakten en documenten.

Alle soorten sociale betrekkingen worden geviseerd.  

De sociale verkiezingsprocedure en de werking van de overlegorganen maken deel uit van de sociale betrekkingen.

Te gebruiken taal

Frans

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

Daarnaast kunnen de partijen een bijkomende, andere taal kiezen. De keuze van deze taal is niet opgelegd. Het kan dus gaan om een andere taal dan één van de landstalen.

Alleen de documenten in het Frans zijn echter officieel.

Sancties bij niet naleving van het decreet

Teksten die in een andere taal dan het Frans, in strijd met het decreet, zijn opgesteld, zijn nietig. 

Tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad : Gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken

Territoriaal toepassingsgebied

Het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad omvat de volgende 19 gemeenten: Anderlecht, Oudergem, Sint-Agatha-Berhem, Brussel, Etterbeek, Evere, Vorst, Ganshoren, Elsene, Jette, Koekelberg, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Gillis, Sint-Joost-ten-Noode, Schaarbeek, Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Sint-Lambrechts-Woluwe en Sint-Pieters-Woluwe.

Sociale betrekkingen waarop deze wet van toepassing is

Deze wet is van toepassing op ondernemingsakten en -bescheiden die voorgeschreven zijn bij de wetten en reglementen, alsook op deze die bestemd zijn voor hun personeel.

Deze wet heeft enkel betrekking op schriftelijke documenten en niet op mondelinge contacten. De wet heeft dus geen betrekking op het mondelinge taalgebruik in vergaderingen van de overlegorganen.

Te gebruiken taal

• De documenten bestemd voor het Franstalig personeel worden in het Frans opgesteld  
• De documenten bestemd voor het Nederlandstalig personeel in het Nederlands

De documenten bestemd voor het ganse personeel, moeten in het Frans en in het Nederlands opgesteld worden. Het gaat hier niet om een tweetalig document, maar om twee eentalige documenten.

Hoe kan men bepalen of een werknemers Frans- of Nederlandstalig is ?

De wet heeft geen criteria voorzien.

Voor de personen die geen inwoner zijn van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, geldt volgens de adviezen van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht het vermoeden dat ze Nederlands- of Franssprekend zijn naargelang van het taalgebied waar ze wonen. Bijvoorbeeld, een werknemer die in Leuven woont, wordt geacht Nederlandstalig te zijn; een werknemer die in Bergen woont, wordt geacht Franstalig te zijn. Dit vermoeden kan worden weerlegd. 

Voor de personen die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wonen, worden verschillende indicatoren in aanmerking genomen, zoals de taal van het diploma, de identiteitskaart, de taal van de arbeidsovereenkomst of de keuze de de werknemer zelf maakt.

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

De ondernemingen mogen bij de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren bestemd voor het personeel een vertaling voegen in een of meer talen, zo de samenstelling van dat personeel zulks rechtvaardigt. Alleen de documenten in het Frans en het Nederlands zijn echter officieel.

In andere gevallen is een vertaling niet mogelijk.

Sancties bij het niet naleven van de wet

Akten of documenten die zijn opgesteld in een vorm die strijdig is met de bepalingen van de wet, moeten worden vervangen door reguliere stukken, hetzij op initiatief van de betrokken ondernemingen, hetzij op aanmaning van de bevoegde dienst, overheid of rechtsinstantie.

Er zijn geen strafrechtelijke of administratieve sancties voorzien.

Duitstalig gebied : Gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken

Territoriaal toepassingsgebied

Het Duitse taalgebied omvat de gemeenten: Eupen, Kelmis, , Lontzen, Raeren, Amel, Bullingen, Butgenbach, Sankt Vith, en Burg-Reuland.

Sociale betrekkingen waarop deze wet van toepassing is

Deze wet is van toepassing op ondernemingsakten en -bescheiden die voorgeschreven zijn bij de wetten en reglementen, alsook op deze die bestemd zijn voor hun personeel. 

Deze wet heeft enkel betrekking op schriftelijke documenten en niet op mondelinge contacten. De wet heeft dus geen betrekking op het mondelinge taalgebruik in vergaderingen van de overlegorganen.

Te gebruiken taal

Duits

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is.

De ondernemingen mogen bij de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren bestemd voor het personeel een vertaling voegen in een of meer talen, zo de samenstelling van dat personeel zulks rechtvaardigt.

Alleen de documenten in het Duits zijn echter officieel.

In andere gevallen is een vertaling niet mogelijk.

Sancties bij het niet naleven van de wet

Akten of documenten die zijn opgesteld in een vorm die strijdig is met de bepalingen van de wet, moeten worden vervangen door reguliere stukken, hetzij op initiatief van de betrokken ondernemingen, hetzij op aanmaning van de bevoegde dienst, overheid of rechtsinstantie.

Er zijn geen strafrechtelijke of administratieve sancties voorzien.

Faciliteitengemeenten: Gecoördineerde wetten van 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken

Territoriaal toepassingsgebied

De faciliteitengemeenten zijn de volgende

In het Nederlandse taalgebied : Drogenbos, Kraainem, Linkebeek, Sint-Genesius-Rode, Wemmel, Wezembeek-Oppem, Mesen, Spiere-Helkijn, Ronse, Bever, Herstappe, enVoeren.

In het Franse taalgebied : Malmedy, Weimes, Komen,-Waasten, Moeskroen, Vloesberg en  Edingen.

Sociale betrekkingen waarop deze wet van toepassing is

Deze wet is van toepassing op ondernemingsakten en -bescheiden die voorgeschreven zijn bij de wetten en reglementen, alsook op deze die bestemd zijn voor hun personeel. 

Deze wet heeft enkel betrekking op schriftelijke documenten en niet op mondelinge contacten. De wet heeft dus geen betrekking op het mondelinge taalgebruik in vergaderingen van de overlegorganen.

Te gebruiken taal

De werkgever moet de taal gebruiken van het taalgebied waar de exploitatiezetel van de onderneming zich bevindt.

Bijvoorbeeld  : Indien de exploitatiezetel van de onderneming in Moeskroen gevestigd, moeten de documenten in het Frans worden opgesteld, ongeacht de taal van de werknemer. Indien de exploitatiezetel van de onderneming in Voeren is gevestigd, moeten de documenten in he Nederlands opgesteld worden, ongeacht de taal van de werknemer.

Vertalingen

Er zijn geen gevallen waarin een vertaling verplicht is. 

De ondernemingen mogen bij de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren bestemd voor het personeel een vertaling voegen in een of meer talen, zo de samenstelling van dat personeel zulks rechtvaardigt. Alleen de documenten die zijn opgesteld in de taal van het taalgebied waar de exploitatiezetel van de onderneming is gevestigd, zijn officieel.

In andere gevallen is een vertaling niet mogelijk.

Sancties bij het niet naleven van de wet

Akten of documenten die zijn opgesteld in een vorm die strijdig is met de bepalingen van de wet, moeten worden vervangen door reguliere stukken, hetzij op initiatief van de betrokken ondernemingen, hetzij op aanmaning van de bevoegde dienst, overheid of rechtsinstantie.

Er zijn geen strafrechtelijke of administratieve sancties voorzien.

Taalgebruik voor de werking van de OR en toepassingsgevallen

Algemene regels

Wat de werking van de ondernemingsraad betreft, zijn er naast de hierboven beschreven teksten, nog twee specifieke teksten :

• Artikel 15, i) van de wet van 20 september 1948 houdende organisatie van het bedrijfsleven bepaalt dat de OR tot taak heeft alle maatregelen te onderzoeken, die geschikt zijn om de ontwikkeling van de geest van samenwerking tussen het ondernemingshoofd en zijn personeel te bevorderen, o.a. door het gebruik van de taal van de streek voor de interne betrekkingen van de onderneming.  
• Artikel 14 van CAO nr. 9 bepaalt dat zonder afbreuk te doen aan de geordende wetten van 18 juli 1966 op het gebruik der talen in bestuurszaken de OR de taal zal aanduiden die zal worden gebruikt voor zijn eigen werking en, zo nodig, de maatregelen op taalgebied die de verhoudingen tussen de directie en het personeel kunnen verbeteren.

Op basis van beide artikelen kunnen in het huishoudelijk reglement van het overlegorgaan regels worden vastgesteld voor het taalgebruik in de OR.

Deze regels mogen echter niet in strijd zijn met de toepasselijke taalwetgeving.

Daarnaast moet er bij het opstellen van deze regels op worden toegezien dat het sociaal overleg goed verloopt. Het is belangrijk dat de OR kan functioneren en zijn taken naar behoren kan vervullen. Dit is belangrijk voor de werknemers, maar ook voor de werkgever. Een goed verloop van het sociaal overleg zorgt immers voor sociale vrede binnen de onderneming, wat bevordelijk is voor de goede werking en de ontwikkeling van de onderneming.

Bovendien is het belemmeren van de werking van de OR en het belemmeren van de uitoefening van het mandaat van een werknemersvertegenwoordiger een strafbaar feit dat aanleiding kan geven tot strafrechtelijke of administratieve sancties.

Zo kan de weigering om te voorzien in een vertaling die noodzakelijk is voor de goede werking van de OR, wanneer de toepasselijke regelgeving dergelijke vertaling toestaat, een belemmering vormen voor de goede werking van de OR.

Het is daarom belangrijk dat de partijen afspraken maken over het taalgebruik tijdens de vergaderingen, rekening houdende met de realiteit van de onderneming.

Toepassingsgevallen  

Welke taal moet gebruikt worden de vergaderingen van de OR ?

Volgens de wetgeving moeten de vergaderingen plaatsvinden op de zetel van de TBE.

De taal die tijdens deze vergaderingen wordt gebruikt, hangt af van de wetgeving die van toepassing is in het taalgebied waar de zetel van de TBE is gevestigd. 

• In het Nederlandse taalgebied  : Het Decreet van 19 juli 1793. Heeft betrekking alle sociale betrekkingen, met inbegrip de mondelinge communicatie. De vergaderingen moeten in principe in het Nederlands worden gehouden. Vertalingen zijn mogelijk, en in sommige gevallen zelfs verplicht. 
• In het Franse taalgebied : Het Decreet van 30 juni 1982. Heeft betrekking op alle sociale  betrekkingen, met inbegrip de mondelingen communicatie.  De vergaderingen moeten in principe in het Frans worden gehouden. Vertalingen zijn mogelijk, maar niet verplicht.
• In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, het Duitse taalgebied en in de faciliteitengemeenten: de Wet van 18 juli 1966. Heeft betrekking op sociale betrekkingen, maar niet de mondelingen communicatie.

Welke moet gebruik gebruikt worden tijdens gemeenschappelijke vergaderingen van meerdere OR’s in ondernemingen met meerdere TBE’s gesitueerd in verschillende taalgebieden?

In principe is de regelgeving van de vestiging waar de vergadering plaatsvindt van toepassing.

In het huishoudelijk reglement van de verschillende betrokken OR’s kunnen, in overeenstemming met de taalwetgeving, modaliteiten worden opgenomen die de goede werking van deze vergaderingen mogelijk maken.

In welke taal moet de schriftelijk informatie verstrekt worden aan de leden van de OR (bv. documenten in het kader van de jaarlijkse EFI) ? In welke taal moet het huishoudelijk reglement opgemaakt worden ? In welke taal moeten de notulen van de vergadering van de OR opgesteld worden?

Bij het verstrekken van schriftelijke informatie aan de leden van de OR, bij het opstellen van het huishoudelijk reglement en de notulen van de vergadering moet men zich houden aan de regelgeving die van toepassing is in het taalgebied waar de TBE is gevestigd.

Vertalingen zijn mogelijk, en in sommige gevallen verplicht : 

Als de vestiging bijvoorbeeld in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gelegen is, zullen deze documenten in het Frans en het Nederlands worden opgesteld, tenzij de onderneming slechts werknemers in één taal in dienst heeft.

In welke taal moet de voorlichting van het personeel over de werkzaamheden van de OR gebeuren?  

De documenten die aan de werknemers worden meegedeeld om hen in kennis te stellen van de werkzaamheden van de vergaderingen van de OR, moeten opgesteld worden overeenkomstig de regelgeving inzake het taalgebruik.

Indien de TBE uit verschillende exploitatiezetels bestaat, moeten deze documenten voor elke vestiging opgesteld worden overeenkomstig de regelgeving inzake het taalgebruik die op die vestiging van toepassing is. Indien een TBE bijvoorbeeld vestigingen heeft in het Nederlands taalgebied en vestigingen in het Franse taalgebied, zullen deze documenten in het Nederlands en het Frans worden opgesteld. Ze zullen in het Nederlands worden meegedeeld aan de werknemers tewerkgesteld in de vestigingen in het Nederlandse taalgebied en in het Frans aan de werknemers tewerkgesteld in het Franse taalgebied.

Als de vestiging in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gelegen is, zullen deze documenten in het Frans en het Nederlands worden opgesteld, tenzij de onderneming slechts werknemers in één taal in dienst heeft.