De media en verschillende recente studies tonen aan dat psychosociale risico’s zoals stress, burn-out, pesterijen, geweld…te vaak aanwezig zijn in de arbeidswereld. De FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg zet zijn sensibiliseringscampagne verder bij de ondernemingen en vertegenwoordigers van werknemers en stelt instrumenten tot hun beschikking.
In het najaar van 2012 liep een eerste sensibiliseringscampagne voor het grote publiek over psychosociale risico’s. Dit najaar plaatst de FOD WASO het thema opnieuw op de agenda, door zich voornamelijk te richten op de werkgevers, de Human Resources verantwoordelijken en de werknemersafgevaardigden.
Psychosociale risico’s: een waaier aan risico’s
Psychosociale risico’s omvatten de professionele risico’s van verschillende oorsprong en aard, die de lichamelijke en de geestelijke gezondheid van de werknemers in het gedrang brengen en die bijgevolg een impact hebben op de goede werking van de ondernemingen.
Ze kunnen ook alle werknemers treffen, op alle niveaus van de hiërarchie. Ze kunnen tot uiting komen door stress, een burn-out, ernstige interpersonele conflicten, een verslechtering van de werksfeer, verbaal of lichamelijk geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag, zelfmoord,… Ze kunnen een verband hebben met de werkomstandigheden, de organisatie van het werk, beheer-en managementstechnieken en de socio-economische toestand (werkonzekerheid, herstructureringen, enz.).
Het is dus heel belangrijk om zich tegen de psychosociale risico’s te beschermen in zoverre ze schadelijk zijn zowel voor de individuele werknemer (hoofdpijn, slaapstoornissen, hoge bloeddruk, depressie) als voor de onderneming (verslechtering van de werksfeer, verlaagde productiviteit, van de werkkwaliteit. Psychosociale risico’s brengen een hoge kost voor de gezondheid en de zekerheid van de werknemers, de onderneming en onze maatschappij met zich mee. In België heeft het Rijksinstituut voor ziekte en invaliditeitsverzekering (RIZIV), in 2011, de invaliditeiten veroorzaakt door allerlei geestelijke stoornissen geraamd op 34,5 % van het totaal aantal invaliditeiten voor meer dan 93.000 personen. Daar de kost van de invaliditeit met 37% in 5 jaar gestegen is, kan men de kost van de ongeschiktheid omwille van redenen van geestelijke gezondheid ramen op meer dan een miljard euro. Het is dus van kapitaal belang om bij te dragen tot de vermindering van dit probleem door ervoor te zorgen dat een kwaliteitsvolle werkomgeving en goede arbeidsrelaties gegarandeerd worden.
Uit een Belgische enquête gevoerd in 2010 over 4000 werknemers in samenwerking met de Europese Stichting van Dublin blijkt dat:
- 3 werknemers op 10 (28%) voelen zich meestal of altijd onder druk op het werk. Dit aantal is gelijk voor mannen en vrouwen, verschilt weinig volgens leeftijdscategorie en treft alle bedrijfssectoren en alle beroepen.
- In de loop van de afgelopen maand, hebben 13% van de werknemers verbaal geweld meegemaakt en zijn 7% het slachtoffer geweest van bedreigingen of vernederende gedragen.
- Tijdens de laatste 12 maanden, waren 9% het voorwerp van intimidatie of pesterijen en 3% heeft lichamelijk geweld ondervonden.
Een ander onderzoek gevoerd in 2010 door de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg samen met de Universiteiten van Luik en van Gent, raamt het aantal werknemers getroffen door burn-out op 19000. Dit aantal vertegenwoordigt echter slechts de top van de ijsberg omdat veel werknemers die verschijnselen vertonen, geen dokter raadplegen.
Omvat:
- Een website www.voeljegoedophetwerk.be;
- radiospots;
- thematische banners op algemene en gespecialiseerde informatiewebsites;
- een praktische, synthetische handleiding, met concrete aanbevelingen om van de risicoanalyse te kunnen overstappen naar actie door zich te baseren op de richtlijnen van het Comité voor de Preventie en de Bescherming op het Werk (CPBW) ;
- Bewustmakingssessies voor de leden van de CPBW;
- Bewustmakingssessies in partnerschap met de vakbonden en de werkgevers;
- Een mobiliserend onderzoek binnen de ondernemingen die betrekking zal hebben op de uitvoering van de preventieaanpak voorgesteld in de praktische handleiding.
Waar de campagne vorig jaar zich richtte tot de werknemer zelf en zijn of haar omgeving, heeft deze campagne voornamelijk als doel om werkgevers, , de Human Resources vertegenwoordigers en de werknemers ertoe aan te zetten om de psychosociale risico’s op de agenda van de onderneming te plaatsen. De bedoeling is om die psychosociale risico’s te bespreken binnen instellingen zoals het CPBW om zo een preventieaanpak van de psychosociale risico’s tot stand te brengen die kadert in een globaal beleid van beheer van beroepsrisico’s. Deze acties moeten bij voorkeur op collectief niveau genomen worden en moeten besproken worden binnen overlegorganen zoals de Ondernemingsraad voor ondernemingen met meer dan 100 werknemers, het CPBW binnen ondernemingen met meer dan 50 werknemers of met de vakbondsafvaardiging.
Minister van Werk Monica De Coninck heeft een wetsontwerp in het Parlement ingediend om de wet over het welzijn op het werk te versterken. Dit zal eerstdaags besproken worden in de Kamer. Terwijl de wet zich vroeger voornamelijk focuste op pesterijen en geweld op het werk, en de andere psychosociale risico’s op het werk alleen maar oppervlakkig aan bod kwamen, heeft dit voorstel als doel zijn toepassingsgebied te versterken door het uit te breiden tot het psychosociale welzijn in het algemeen, met speciale aandacht voor de preventie van stress en de druk op het werk. De bedoeling is om concrete actiemogelijkheden in het leven te roepen om psychosociale risico’s te voorkomen. Het ontwerp stelt duidelijk dat problemen die verband houden met de organisatie van het werk, de werkomstandigheden, de jobinhoud of de interpersonele relaties beoordeeld moeten worden om te zien of er verbeteringen aangebracht moeten worden om zo schade tot de gezondheid van de werknemers te voorkomen.
Dankzij de steun van het Europees Sociaal Fonds heeft de FOD Werkgelegenheid een aantal instrumenten ontwikkeld en onderzoeken uitgevoerd op het vlak van psychosociale risico’s. Buiten de praktische handleiding voor de preventie van de psychosociale risico’s op het werk die speciaal ontwikkeld werd ter gelegenheid van deze campagne, worden volgende documenten gratis ter beschikking gesteld:
- Vroegtijdig opsporingsintrument van burn-out
- Alcohol en drugs: handleiding voor een preventiebeleid op het werk
- Gids voor wie beroepsmatig tussenkomt en geconfronteerd wordt met conflicten en grensoverschrijdend gedrag op het werk
- Leeftijdsbewust personeelsbeleid aanpakken
De FOD Werkgelegenheid heeft eveneens onderzoeken uitgevoerd over burn-out binnen de actieve beroepsbevolking en over de terugkeer naar werk na een langdurige afwezigheid. Gedetailleerde informatie over de psychosociale risico’s kunnen op de website www.respectophetwerk.be gevonden worden evenals op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de modules Publicaties en Onderzoeksprojecten.