Nachtarbeid en ploegenarbeid
Op deze pagina
De regelgeving m.b.t. nachtarbeiders en werknemers in ploegendienst is vastgelegd in titel 1 van boek X van de codex over het welzijn op het werk.
Over welke werknemers gaat het ?
De werknemers die hun arbeid gewoonlijk uitvoeren (tijdens minstens 3 u. van hun arbeidstijd) tussen 20u. en 6u.
De risicoanalyse
De risico's worden opgespoord door de specifieke risicoanalyse die de werknemer moet voeren voor elke nacht-of ploegenarbeid, rekening houdend met:
- de risico's die gelegen zijn in het feit dat de arbeid 's nachts wordt uitgevoerd;
- de risico's die bijzonder zijn aan bepaalde activiteiten, onafhankelijk van het feit dat deze 's nachts worden uitgevoerd (bv. lawaai, extreme warmte, blootstelling aan chemische agentia,…);
- lichamelijke of geestelijke spanningen die kunnen worden uitgelokt of verergerd door deze activiteiten of door andere activiteiten (bv. hanteren van zware lasten, monotoon en repetitief werk, werk dat een bijzondere waakzaamheid vereist,…) en die leiden tot een opeenstapeling van risico's. Deze opeenstapeling kan zich voordoen omdat sommige activiteiten de verminderde waakzaamheid gelegen aan de nachtarbeid verergeren, of omgekeerd omdat sommige activiteiten belangrijke inspanningen vereisen en de biologische activering, die normaal verminderd tijdens de nacht, verhogen.
Gezondheidstoezicht en andere preventiemaatregelen
Elke werknemer die nachtarbeid verricht en elke werknemer die ploegenarbeid verricht wordt beschouwd als een werknemer die een activiteit met welbepaald risico uitoefent, in de zin van artikel I.4-1, 3° van de codex, en is in die hoedanigheid onderworpen aan het verplicht gezondheidstoezicht.
De voorafgaande gezondheidsbeoordeling moet nagaan of de individuele kenmerken van de werknemer verenigbaar zijn met de risico's veroorzaakt door zijn toekomstige activiteit.
Wanneer uit de resultaten van de risicoanalyse blijkt dat de nachtarbeid een bijzonder risico of geestelijke of lichamelijke spanningen meebrengt, dient de werkgever preventiemaatregelen te nemen, zoals:
- een jaarlijkse periodieke gezondheidsbeoordeling die specifiek is, en aangevuld wordt met gerichte onderzoeken;
- een ergonomische aanpassing van de werkpost;
- een vermindering van de bijzondere risico's en de fysieke of mentale spanningen tot een zo laag mogelijk niveau;
Wanneer uit de resultaten van de risicoanalyse blijkt dat er geen andere risico's zijn dan deze die eigen zijn aan de nachtarbeid, onderwerpt de werkgever de werknemers aan een driejaarlijkse algemene periodieke gezondheidsbeoordeling.
Deze beoordeling kan elk jaar plaatshebben wanneer het comité voor preventie en bescherming op het werk erom verzoekt of wanneer een werknemer van 50 jaar of meer het vraagt.
De werkgever moet eveneens:
- ervoor zorgen dat de diensten voor preventie en bescherming op het werk in voldoende mate beschikbaar zijn;
- ervoor zorgen dat de eerste en dringende hulpverlening wordt gegeven;
- ervoor zorgen dat de werknemers die nacht- en ploegenarbeid verrichten geïnformeerd worden over alle risico's eigen aan hun arbeid, over genomen preventiemaatregelen, en over de manier waarop de diensten voor preventie en bescherming op het werk en de eerste hulp worden georganiseerd.
Advies van de Hoge Raad voor preventie en bescherming op het werk
- Codex - Boek X - Titel 1 - Nachtarbeiders en werknemers in ploegendienst (PDF, 236.79 KB)
- 1998 - Biologische ritmen en de slaap
- 1998 - Deeltijdse arbeid
- 1998 - Gecondenseerde arbeidstijd
- 1998 - Op zoek naar een gepast ploegensysteem : uurrooster
- 1998 - Ploegenarbeid en flexibele werkuren: Storingen van het familiaal en het sociaal leven
- 1998 - Tolerantiefactoren bij ploegenarbeid
- 1998 - Weerslag van ploegenarbeid op de gezondheid
- 1998 - Soorten Ploegenarbeid
- 1998 - Weerslag van ploegenarbeid op prestaties en op arbeidsongevallen
- In de eerste plaats bij de preventieadviseur van de interne en/of de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk.
- In de tweede plaats bij de bevoegde regionale directie van het Toezicht op het Welzijn op het Werk.
- Over de interpretatie van de regelgeving: schriftelijk bij de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid.