Manueel hanteren van lasten

Op deze pagina

    De regelgeving over het manueel hanteren van lasten is vastgelegd in titel 3 van boek VIII van de codex over het welzijn op het werk. 

    Toepassingsgebied

    Alle werkgevers vallen onder de toepassing, ongeacht of ze behoren tot activiteitensectoren waarin het hanteren veralgemeend is zoals de distributie, verhuizing, verpakking of landbouw, of niet, en ongeacht of de onderneming groot of klein is.

    Ook al zijn alle werknemers betrokken, toch moet er in het bijzonder bijzondere aandacht worden besteed aan beginnende en oudere werknemers, stagiairs en zwangere werkneemsters en werkneemsters die borstvoeding geven.

    Definitie

    Onder het manueel hanteren van lasten wordt elke handeling verstaan waarbij een last door één of meer werknemers wordt vervoerd of ondersteund, zoals het optillen, neerzetten, duwen, trekken, dragen of verplaatsen van een last, en die vanwege de kenmerken ervan of ergonomisch ongunstige omstandigheden voor de werknemers gevaren inhoudt, met name rugletsels.

    Het risico van rugletsels is niet het enige waarmee rekening moet worden gehouden, het "met name" houdt in dat de andere risico's, namelijk die voor de bovenste ledematen, de buikwand, het hart- en bloedvatenstelsel, en ook de risico's van letsels door stoten tegen de last met evenveel zorg voorkomen moeten worden.

    Worden niet beschouwd als een last: werktuigen zoals bijvoorbeeld een boormachine of een breekhamer.

    Wél vervat in deze definitie is het hanteren van lasten op de schouders.

    De risicofactoren identificeren

    De aandacht wordt gevestigd op twee soorten risicofactoren. De eerste soort beschrijft de kenmerken van de last, en de tweede soort somt de ongunstige ergonomische factoren op bij de uitvoering van de handelingen.

    Als één of meer van die factoren aanwezig zijn, kan het manueel hanteren verklaard worden als rugletselrisicohoudend. Deze kwalitatieve lijst van criteria is de basis van de 1e etappe van de risicoanalyse. Hij zal als leidraad dienen voor de nodige opsomming van de risicofactoren in elk van de situaties waarin een manuele hantering plaatsheeft tijdens de afwikkeling van een activiteit.

    Het manueel hanteren van een last kan een risico opleveren, met name van rugletsel, in de volgende gevallen:

    1. wanneer de last:
      • te zwaar of te groot is;
      • onhandig of moeilijk vast te pakken is;
      • onstabiel is, of de inhoud ervan kan gaan schuiven;
      • zo ligt dat hij op een afstand van de romp of met voorovergebogen of verdraaide romp gehanteerd moet worden;
      • door zijn vorm en/of consistentie, met name in geval van stoten, voor de werknemer letsels kan veroorzaken;
    2. wanneer de lichamelijke inspanning:
      • te groot is;
      • slechts mogelijk is door een draaiende beweging van de romp;
      • kan leiden tot een plotselinge beweging van de last;
      • wordt uitgevoerd met het lichaam in onstabiele positie;
    3. wanneer de taak één of meer van de volgende factoren vereist:
      • er moeten lichamelijke inspanningen worden verricht die met name de wervelkolom te vaak of te langdurig belasten;
      • er zijn onvoldoende rust- of recuperatieperioden;
      • de lasten moeten over te grote afstanden worden opgetild, neergezet of gedragen;
      • het werktempo wordt bepaald door een proces dat door de werknemer niet kan worden aangepast;
    4. wanneer de kenmerken van de arbeidsplaats en van de arbeidsomstandigheden het gevaar doen toenemen, d.w.z. wanneer:
      • er niet genoeg ruimte is, met name in verticale richting, om het werk te verrichten;
      • de bodem oneffen is, en dus gevaar oplevert voor struikelen, of glad is, zodat de werknemer erover kan struikelen of erop kan uitglijden met het schoeisel dat hij draagt;
      • de ruimte of de arbeidsplaats zodanig is dat de werknemer de lasten niet manueel kan hanteren op een veilige hoogte of in een gunstige houding;
      • de bodem of de werkplek hoogteverschillen vertoont, zodat de last op verschillende hoogten moet worden gehanteerd;
      • de bodem of het steunpunt onstabiel is;
      • de temperatuur, de luchtvochtigheid of luchtcirculatie niet aangepast is.

    Hanteringsbeleid

    De werkgever is gehouden tot het voeren van een hanteringsbeleid dat risicobeheersing als resultaat heeft.

    Het is raadzaam een aan de onderneming aangepaste organisatie te ontwerpen waarmee de noodzaak van manuele hantering wordt vermeden.
    Dat houdt in dat bij de projectontwerpfasen een evaluatie van de gezondheidsrisico's wordt uitgevoerd om over te gaan tot de technologische keuzes van de meest geschikte werkuitrusting en productiemethoden.
    Het transportsysteem, de gevoelige laad- en loszones, de keuze van de verpakkingen moeten zo worden geanalyseerd dat het gebruik van mechanische apparatuur een algemene regel wordt.

    Het restrisico evalueren

    Wanneer het hanteren niet vermeden is kunnen worden, of een noodzakelijke praktijk is, moet een evaluatie van de veiligheids- en gezondheidsomstandigheden worden uitgevoerd.
    Die evaluatie beoogt het soort werk, en heeft betrekking op de risicofactoren die aan het licht zijn gekomen bij de identificatie van de risico's.

    Twee doelstellingen worden eraan toegekend: de belastingsfactoren kwantificeren, en de gepaste maatregelen definiëren voor de organisatie van de werkposten.

    De kwaliteiten die van een evaluatiemethode verwacht worden, moeten aan minstens twee doelvereisten beantwoorden:

    • Voor een gegeven soort werk een risiconiveau bepalen en voor elk van de risicofactoren de contributiewaarde in de grootte van het risico bepalen. Zo zou men bijvoorbeeld kunnen weten wanneer het gewicht van de last het grootste element in het risico wordt en in welke omstandigheden een studie van de biomechanische belastingen nodig is om de veiligheidslimiet van het gewicht van de last vast te stellen en om de aanvaardbaarheid ervan te controleren.
    • De inventaris leveren van de potentiële corrigerende maatregelen, verbonden aan elk van de risicofactoren, met het oog op:
      • de veilige organisatie van de werkposten, en
      • de inrichting van de activiteit en de werkomstandigheden op een restrisiconiveau om de hantering zo veilig mogelijk uit te voeren.

    De werknemers informeren

    Deze informatie heeft betrekking op:

    • de preventiemaatregelen met betrekking tot de kenmerken van de last, tot de organisatie van de werkpost, en tot het creëren van ergonomisch gunstige omstandigheden;
    • de juiste manier waarop lasten gehanteerd moeten worden;
    • de risico's die worden gelopen als de hantering op onjuiste wijze wordt uitgevoerd;
    • de persoonlijke risicofactoren die de vorming van het risico in de hand werken, namelijk een middelmatige fysieke conditie, het dragen van kleding en schoeisel die ongeschikt zijn voor de taak, onvoldoende kennis en onaangepaste opleiding.

    De werknemers opleiden

    De informatie wordt aangevuld met een adequate opleiding in het correct hanteren van lasten.

    Leren door waar te nemen, te imiteren en te improviseren volstaat niet, en kan in bepaalde gevallen een bijkomende risicofactor vormen.

    Iedere werknemer belast met het manueel hanteren moet een opleiding krijgen in het hanteren van lasten in dezelfde omstandigheden als op zijn werkpost.

    De gezondheidstoestand opvolgen

    Een evaluatie van de gezondheidstoestand is verplicht voor werknemers die werken op een post of taken uitvoeren met een restrisico voor het manueel hanteren.
    Die werknemers behoren tot de categorie van werknemers in een werksituatie met blootstelling aan belastingen die verband houden met het werk.

    Voor dergelijke evaluatie moeten niet alleen de resultaten van de evaluatie gekend zijn, maar ook de werkplaatsen en -omstandigheden.