Nanodeeltjes

Nanodeeltjes vertonen unieke kenmerken, die in de eerste plaats verband houden met hun zeer kleine omvang, en die leiden tot belangrijke wetenschappelijke en technologische innovaties in verschillende sectoren. Tegelijkertijd bestaat er een bezorgdheid dat diezelfde kenmerken nieuwe risico's kunnen veroorzaken, die niet altijd door de klassieke instrumenten kunnen worden beoordeeld.

Nanodeeltjes zijn op zich niet nieuw. De natuur is de mens miljarden jaren voor geweest. Levende cellen zitten vol met uit eiwitmoleculen opgebouwde ‘machines’ en andere structuren met nanometerafmetingen. Ook natuurlijke en menselijke activiteiten zijn een bron van nanopartikels. Bij het lassen, bijvoorbeeld, worden nanodeeltjes gevormd die vrijgesteld worden in de omgeving.

Met de evoluerende technologie is de mens steeds beter in staat om de vorm en de grootte van materialen op nanometerschaal te beheersen. Daarmee ontstaat de mogelijkheid om de bijzondere eigenschappen van nanomaterialen te bestuderen en te exploiteren. De diversiteit en complexiteit van gefabriceerde nanomaterialen neemt voortdurend toe: we worden geconfronteerd met een snelgroeiende, zeer heterogene klasse van materialen die aandacht vragen.

Nanomaterialen en mengsels die nanomaterialen bevatten moeten, vóór ze op de Belgische markt worden gebracht, geregistreerd worden bij de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Werkgevers die nanomaterialen registreren of die geregistreerde nanomaterialen gebruiken moeten hun Comité voor preventie en bescherming op het werk hierover de nodige informatie verschaffen. Dit geldt eveneens voor producten waarvoor in toepassing van andere specifieke regelgeving een kennisgeving gebeurt over of toelating wordt gegeven voor de aanwezigheid van nanomaterialen.  Hierdoor kan de werkgever als professioneel gebruiker van nanomaterialen zijn verplichtingen betreffende de bescherming van werknemers (uitvoeren van de risicobeoordeling, implementeren van preventiemaatregelen, werknemers informeren, … ) gemakkelijker naleven: er komen immers meer gegevens over nanomaterialen beschikbaar en de communicatie van deze gegevens doorheen de toeleveringsketen wordt gestimuleerd.  

De overheid krijgt dankzij dit register een overzicht van de gebruikte soorten en hoeveelheden nanomaterialen en de evolutie ervan, wat nodig is om prioriteiten vast te stellen voor de organisatie van o.a. gerichte informatiecampagnes, onderzoek naar geschikte tools voor risicobeoordeling en blootstellingsmonitoring. Door de naspeurbaarheid die met een dergelijk register wordt bereikt, zal de overheid bovendien snel en gericht kunnen optreden wanneer er problemen met bepaalde nanomaterialen zouden worden vastgesteld.

Meer informatie

• Aanbeveling van de Commissie van 18 oktober 2011 inzake de definitie van een nanomateriaal (PDF, 715 KB);
• Meetmethoden en -methodologieën voor een correcte toepassing van de definitie van een nanomateriaal:
  • de ‘ nanotechnology ’ webpagina van het 'Joint Research Centre' (JRC) van de Europese Commissie,
  • de webpagina van de dienst Metrologie van de FOD Economie die geaccrediteerd is voor de meting van sferische en onsamendrukbare nanodeeltjes: De nanometrologie;
• Gezondheidseffecten van nanodeeltjes: zie onder meer de publicaties van het Franse 'Agence nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail' (Anses);
• Werkzaamheden van de Europese Commissie in verband met nanotechnologie:
  • de desbetreffende webpagina’s van de Europese Commissie: Nanomaterials,
  • de desbetreffende webpagina’s van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA): Nanomaterialen;
• Bepaling van de beroepsblootstelling aan nanodeeltjes:
  • de desbetreffende webpagina’s van het Franse ‘Institut national de recherche et de sécurité’ (INRS): Nanomatériaux, nanoparticules - Métrologie,
  • de desbetreffende webpagina’s van het Duitse ‘Bundesanstalt für Arbeitsschutz und Arbeitsmedizin’ (BAUA): Handlungshilfen für den Umgang mit Nanomaterialien;
• Preventiemaatregelen:
  • de desbetreffende webpagina’s van het INRS: Nanomatériaux, nanoparticules - Prévention des risques,
  • de desbetreffende webpagina’s van het BAUA: Handlungshilfen für den Umgang mit Nanomaterialien.

Adviezen van de Hoge Raad voor preventie en bescherming op het werk

• Advies nr. 202 van 11 januari 2017 betreffende het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 27 mei 2014 betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand (PDF, 26.12 KB)
• Advies nr. 179 van 7 februari 2014 over artikel 23 van het ontwerp van koninklijk besluit betreffende het op de markt brengen van stoffen geproduceerd in nanoparticulaire toestand (PDF, 126.24 KB)