Deeltijdse arbeid

Op deze pagina

    In het arbeidsrecht bestaat geen definitie van het begrip “deeltijdse arbeid”. Deeltijdse arbeid kan wel worden omschreven als de arbeid die vrijwillig en regelmatig gedurende een kortere duur dan de normale arbeidsduur in de onderneming wordt verricht. Een deeltijdse werknemer is bijgevolg een werknemer wiens normale arbeidsduur lager is dan die van een voltijdse werknemer in een vergelijkbare situatie.

    Er bestaat geen speciaal statuut voor deeltijdse werknemers, dat onderscheiden en gescheiden is van dat van de voltijdse werknemers. De arbeidsreglementering is evengoed van toepassing op voltijdse werknemers als op deeltijdse werknemers, met dien verstande dat voor deze laatste categorie bepaalde bijzondere modaliteiten bestaan.

    Hierna wordt verder ingegaan op de specifieke regels met betrekking tot het gebruik van de deeltijdse arbeid: de organisatie, de verplichtingen op het vlak van het arbeidsreglement, de omvang en het toezicht op de prestaties van de deeltijdse werknemers.

    Een uitgebreide toelichting over de arbeidsovereenkomst gesloten voor deeltijdse arbeid, de voorrang voor deeltijdse werknemers om een vacante dienstbetrekking bij hun werkgever te verkrijgen en het beginsel van non-discriminatie is terug te vinden bij het thema > Arbeidsovereenkomsten > Bijzondere arbeidsovereenkomsten > Arbeidsovereenkomst voor deeltijdse arbeid.

    (!) Werknemers die hun arbeidsprestaties verminderen in het kader van het stelsel van loopbaanonderbreking (d.w.z. in het kader van tijdskrediet, ouderschapsverlof, verlof voor medische bijstand, palliatief verlof of verlof voor mantelzorg) zijn ook deeltijdse werknemers. Gedurende dergelijke periode van halftijdse, 1/5de of 1/10de loopbaanvermindering zullen de regels inzake deeltijdse arbeid in principe dus ook op hen van toepassing zijn.

    Organisatie

    In de reglementering rond de deeltijdse arbeid zijn de organisatie van de deeltijdse arbeid en meer bepaald de begrippen ‘arbeidsregeling’ en ‘werkrooster’ van belang. Zo zal de deeltijdse arbeidsovereenkomst onder meer gegevens over de organisatie van de deeltijdse arbeid moeten bevatten. Het contract moet met name de overeengekomen deeltijdse arbeidsregeling en werkrooster vermelden.

    De deeltijdse arbeidsregeling stelt de wekelijkse arbeidsduur vast, terwijl het werkrooster de dagen en uren bepaalt waarop wordt gewerkt.

    Zowel de deeltijdse arbeidsregeling, als het werkrooster kunnen vast of variabel zijn. Naargelang het een vast werkrooster of variabel werkrooster met vaste of variabele arbeidsregeling betreft, zullen soms specifieke regels van toepassing zijn. Een uitgebreide toelichting hieromtrent is terug te vinden bij het thema > Arbeidsreglementering > Deeltijdse Arbeid > Vaste deeltijdse werkroosters en > Variabele deeltijdse werkroosters.

    Arbeidsreglement

    Het arbeidsreglement moet een aantal verplichte vermeldingen bevatten, waaronder bepaalde gegevens met betrekking tot de deeltijdse arbeid.

    Wanneer de werkgever een deeltijdse werknemer tewerkstelt met een vast werkrooster dat zich niet volledig situeert binnen het voltijds uurrooster dat in het arbeidsreglement is opgenomen, dan zal dit vast deeltijds werkrooster afzonderlijk moeten worden vermeld in het arbeidsreglement. Het is immers verboden om werknemers te werk te stellen buiten de arbeidstijd vastgesteld in het arbeidsreglement.

    Indien de werkgever een deeltijdse werknemer met een variabel werkrooster tewerkstelt, moet het arbeidsreglement een algemeen kader vastleggen voor de toepassing van variabele deeltijdse werkroosters, dat zowel betrekking heeft op de grenzen van de variabiliteit, als op de voorwaarden voor het ter kennis brengen van de variabele werkroosters aan de betrokken deeltijdse werknemer.

    Omvang

    Minimumduur van de prestaties 

    Minimumduur van elke arbeidsprestatie

    Zowel in  het kader van een voltijdse arbeidsovereenkomst, als in het kader van een deeltijdse arbeidsovereenkomst bedraagt de minimumduur van elke arbeidsprestatie in beginsel minstens 3 uren.

    Van deze minimumgrens van 3 uren per prestatie kan worden afgeweken door een koninklijk besluit of een collectieve arbeidsovereenkomst.

    Minimale wekelijkse arbeidsduur

    In het kader van een arbeidsovereenkomst voor deeltijdse arbeid, mag de wekelijkse arbeidsduur niet lager liggen dan 1/3de van wekelijkse arbeidsduur van de voltijdse werknemers van dezelfde categorie in de onderneming. Bij ontstentenis van voltijdse werknemers van dezelfde categorie in de onderneming, moet verwezen worden naar de arbeidsduur die van toepassing is in dezelfde bedrijfssector. 

    Deze regel wordt vaak de “1/3de regel” genoemd. 

    Afwijkingen op deze 1/3de grens zijn mogelijk : 

    • ofwel door een koninklijk besluit;
    • ofwel door een sectorale collectieve arbeidsovereenkomst;
    • ofwel door een collectieve arbeidsovereenkomst op bedrijfsniveau, mits deze cao wordt goedgekeurd door het bevoegd paritair orgaan.

    Wanneer de deeltijdse arbeidsovereenkomst prestaties vastlegt die lager liggen dan de toegelaten grenzen is het loon verschuldigd op basis van deze minimumgrenzen.

    Bijkomende uren

    De deeltijdse werknemer verricht normaal zijn prestaties in het kader van het voorziene (vast of variabel) werkrooster. Het is echter niet altijd mogelijk om hem tewerk te stellen binnen het kader van dit werkrooster. Zo zullen zijn prestaties dit werkrooster soms overschrijden. Men spreekt dan van ‘bijkomende uren’.

    Meer informatie over het begrip ‘bijkomende uren’ en de voorwaarden voor het verrichten van bijkomende uren is terug te vinden bij het thema > Arbeidsreglementering > Deeltijdse arbeid > Bijkomende uren en overuren.

    Overloon   

    Bijkomende prestaties die recht geven op een overloon 

    Om het presteren van bijkomende uren te beperken, worden bepaalde bijkomende prestaties gelijkgesteld met overwerk en openen ze een recht op overloon van 50 % (voor prestaties tijdens de week, zaterdag incl.) of 100% (prestaties op een zondag of een feestdag). 

    Deze regel geldt niet wanneer er sprake is van een collectieve arbeidsovereenkomst die de veranderingen of overschrijdingen van de werkroosters regelt.

    Men moet een onderscheid maken tussen verschillende gevallen: 

    • Deeltijdse arbeidsovereenkomst met een vast uurrooster gesloten om af te wijken van de minimale wekelijkse 1/3de grens;
    • Deeltijdse arbeidsovereenkomst met een vast of een variabel werkrooster maar met een vaste arbeidsregeling;
    • Deeltijdse arbeidsovereenkomst met een variabel werkrooster en een variabele arbeidsregeling

    Overuren

    Vanaf het ogenblik waarop de deeltijdse werknemer de normale grenzen van de voltijdse arbeid vastgesteld in de onderneming, overschrijdt, worden er echte overuren gepresteerd die in beginsel recht geven op overloon en op inhaalrust.

    Toezicht op de prestaties van de deeltijdse werknemers 

    De maatregelen inzake het toezicht op de prestaties van de deeltijdse werknemers kaderen o.a. in de strijd tegen zwartwerk. Ze beogen een onmiddellijke controle ter plaatste op de regelmatige tewerkstelling van de deeltijdse werknemers. Deze controle is slechts mogelijk als het normaal deeltijds werkrooster gekend is (via de bekendmaking van de werkroosters) en de bijkomende uren worden vastgesteld (via een optekening en bewaring van de afwijkingen). Op die manier krijgt men immers een duidelijk beeld van de werkelijke deeltijdse prestaties.

    Maatregelen inzake bekendmaking 

    De vaste en variabele deeltijdse werkroosters moeten worden bekendgemaakt om de deeltijdse werknemers in te lichten over de uit te voeren prestaties en een controle tegen misbruiken mogelijk te maken. 

    Een kopie van de arbeidsovereenkomst van de deeltijdse werknemer of een uittreksel ervan met de werkroosters, zijn identiteit, zijn handtekening en die van de werkgever moet worden bewaard op de plaats waar het arbeidsreglement kan worden geraadpleegd. Dit afschrift of uittreksel kan zowel op papier, als elektronisch worden bewaard.

    Deze verplichting geldt zowel voor de vaste werkroosters (met een vaste wekelijkse arbeidsduur over een week of volgens een cyclus gespreid over meer dan een week) als voor de variabele werkroosters (met vaste of variabele arbeidsregeling). 

    Is de arbeidsregeling georganiseerd volgens een cyclus gespreid over meer dan een week, dan moet er nog een specifieke bekendmakingsverplichting in acht worden genomen.

    Bij toepassing van een variabel werkrooster moet de deeltijdse werknemer bovendien vooraf worden geïnformeerd over de dagen en uren waarop hij zal moeten werken.

    Een uitgebreide toelichting over de maatregelen inzake de bekendmaking is terug te vinden bij het thema > Deeltijdse arbeid > Toezicht op de prestaties van de deeltijdse werknemers.

    Maatregelen inzake toezicht 

    De deeltijdse werknemer verricht normaal zijn prestaties in het kader van het voorziene (vast of variabel) werkrooster, d.w.z. het bekendgemaakt werkrooster. Alhoewel het niet altijd mogelijk is om hem tewerk te stellen binnen het strikt kader van zijn (vast of vigerend variabel) werkrooster, is een tewerkstelling buiten dit normaal rooster slechts toegelaten indien de afwijkingen erop worden vastgesteld, hetzij via een betrouwbaar systeem van tijdopvolging, hetzij via de optekening in een document dat aan bepaalde voorwaarden voldoet. Dit moet het toezicht door de inspectiediensten toelaten.

    Meer informatie over het toezicht op de afwijkingen op de voorziene werkroosters van de deeltijdse werknemers is terug te vinden bij het thema > Deeltijdse arbeid > Toezicht op de prestaties van de deeltijdse werknemers.

    Niet-naleving: vermoeden voltijdse prestaties  

    De deeltijdse werknemers worden vermoed, behoudens bewijs van het tegendeel, hun prestaties te hebben uitgevoerd in het kader van een arbeidsovereenkomst in de hoedanigheid van voltijds werknemer: 

    • bij ontstentenis van bekendmaking van de deeltijdse werkroosters; 
    • bij ontstentenis van inschrijving in de controledocumenten van de afwijkingen op het normaal rooster van de deeltijdse werknemers of van gebruik van een toegelaten systeem van tijdsopvolging.