Soorten arbeidsovereenkomsten

Op deze pagina

    Inleiding 

    De wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten regelt het statuut van werklieden, bedienden, handelsvertegenwoordigers en dienstboden. Naast deze vier hoofdstatuten, voorziet zij specifieke regels voor de overeenkomst voor tewerkstelling van huisarbeiders of de overeenkomst voor tewerkstelling van studenten. 

    De wet van 3 juli 1978 is bovendien subsidiair van toepassing op andere soorten arbeidsovereenkomsten. Er zijn immers specifieke wetten die de bijzondere situatie regelen van de dienstenchequewerknemer, de zeelieden, de betaalde sportbeoefenaars…, maar deze wetten verwijzen voor bepaalde aspecten naar de “klassieke” arbeidsovereenkomst, naar de algemene principes van de wet van 3 juli 1978. 

    Het is dan ook van essentieel belang om precies te bepalen met welk type arbeidsovereenkomst men te maken heeft, om daarop de correcte regeling te kunnen toe passen. 

    Om de toepasselijke regeling te bepalen, dient men zich volgende vragen te stellen: 

    • Welk soort werk wordt uitgeoefend, of m.a.w. wat is de aard van de werkzaamheden? (werkman, bediende, handelsvertegenwoordiger, dienstbode).
    • Vervolgens bekijkt men het kader waarbinnen het contract wordt uitgevoerd (een student, een uitzendkracht, een dienstenchequewerknemer, een zeeman, een huisarbeider, een buitenlandse werknemer,…).
    • Nadat het statuut van de werknemer is vastgesteld, dient zijn arbeidsregime te worden bepaald in functie van de duur van de overeenkomst (overeenkomst voor onbepaalde tijd, overeenkomst voor een bepaalde tijd of voor een duidelijk omschreven werk).
    • Tot slot moet ook de omvang van zijn prestaties in acht genomen worden (de werknemer werk voltijds of deeltijds). 

    Tenzij anders aangegeven, hebben de volgende inlichtingen betrekking op de “gewone”, klassieke arbeidsovereenkomst, met name de arbeidsovereenkomst voor arbeiders of bedienden van onbepaalde tijd. 

    Welk soort werk wordt uitgeoefend, wat is de aard van de werkzaamheden? 

    De wet maakt een belangrijk onderscheid tussen het statuut van werklieden en het statuut van bedienden: 

    • werklieden verrichten in hoofdzaak handenarbeid;
    • bedienden verrichten in hoofdzaak hoofdarbeid. 

    De aard van de overeenkomst wordt bepaald aan de hand van de arbeid die werkelijk wordt verricht en niet aan de hand van de benaming die de partijen aan de overeenkomst hebben gegeven. 

    Elementen zoals de periodiciteit van loonbetaling, de belangrijkheid en techniciteit van de functie, de eventuele titels en diploma’s hebben op zichzelf evenmin belang. Ze kunnen wel een rol spelen bij de interpretatie van bijzondere gevallen. 

    • Het Grondwettelijk Hof heeft geoordeeld dat de verschillen tussen werklieden en bedienden met betrekking tot de opzegging en de carenzdag discriminerend zijn. Een wet van 26 december 2013 (in werking getreden op 1 januari 2014) heeft deze twee regimes dan ook fundamenteel gewijzigd teneinde de opzeggingstermijnen te harmoniseren en de carenzdag af te schaffen. Niettemin definieert de wet van 3 juli 1978 de arbeidsovereenkomst voor werklieden en de arbeidsovereenkomst voor bedienden nog steeds op een andere manier.  

    Eenmaal de aard van de werkzaamheden is bepaald, moet nog worden bekeken of er geen bijzonderheden zijn met betrekking tot de hoedanigheid van de werknemer (bijvoorbeeld als een student wordt aangeworven in het kader van een overeenkomst voor tewerkstelling van studenten), de manier waarop het gezag wordt uitgeoefend (bijvoorbeeld de uitzendkracht die wordt aangeworven door het uitzendbureau en wordt ingeschakeld bij de gebruiker), of de plaats waar de arbeid wordt geleverd (zoals voor de huisarbeider). 

    Al deze bijzondere regels worden uiteengezet in de bijzondere arbeidsovereenkomsten.  

    Wat is de duur van het contract? 

    Een arbeidsovereenkomst kan worden gesloten zonder tijdsbepaling (voor onbepaalde tijd) of met een tijdsbepaling (overeenkomst voor een bepaalde tijd of voor een duidelijk omschreven werk). 

    Een arbeidsovereenkomst mag nooit voor het leven worden gesloten.

    Arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd

    Dit soort overeenkomst wordt als algemene regel vooropgesteld: wanneer de partijen omtrent de duur niets hebben voorzien, wordt de arbeidsovereenkomst automatisch geacht voor onbepaalde tijd te zijn gesloten. Dit is eveneens het geval wanneer de voorwaarden voor het sluiten van een ander type arbeidsovereenkomst niet vervuld zijn. 

    Voor het tot stand komen van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd volstaat de loutere wilsovereenstemming tussen partijen; enig formalisme is niet voorgeschreven. Zo kan een arbeidsovereenkomst mondeling worden gesloten. De wilsovereenstemming kan eveneens blijken uit het feit dat de partijen begonnen zijn met de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, met name dat de werknemer het werk heeft aangevat bij zijn werkgever.

    Arbeidsovereenkomst gesloten voor een bepaalde tijd

    Dit is een arbeidsovereenkomst die de aanduiding bevat van een bepaalde dag of tijdsduur of van een gebeurtenis die zich op een gekende datum moet voordoen, waarna de partijen van hun wederzijdse verbintenissen zijn ontslagen. 

    Een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd moet in principe voor iedere werknemer afzonderlijk schriftelijk worden opgesteld en dit uiterlijk op het tijdstip waarop de werknemer in dienst treedt. 

    Werd de tijdsbepaling op het tijdstip van de indiensttreding niet schriftelijk vastgesteld, dan gelden voor deze arbeidsovereenkomst dezelfde voorwaarden als voor de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd.

    Wanneer de partijen verscheidene opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd hebben gesloten zonder dat er een onderbreking is, toe te schrijven aan de werknemer, worden zij, behoudens uitzonderingen, verondersteld een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd te hebben aangegaan. 

    Een arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd eindigt automatisch bij het bereiken van de overeengekomen termijn. Geen enkele verwittiging of opzegging is juridisch vereist. Indien de partijen na het verstrijken van de termijn doorgaan met de uitvoering van de arbeidsovereenkomst, dan gelden eveneens de beginselen van de arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. 

    Meer informatie over de arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd.  

    Arbeidsovereenkomst gesloten voor een duidelijk omschreven werk

    In deze arbeidsovereenkomst wordt niet de duur nauwkeurig omschreven (bv. een arbeidsovereenkomst gesloten voor tien maanden), maar wel het exact uit te voeren werk (bv. een arbeidsovereenkomst als acteur in een welbepaalde film, het sorteren van fruit bij de oogst in een landbouwbedrijf, het opstellen van een jaarboek,…). Zo hebben de partijen van bij de aanvang een idee over de duurtijd van de overeenkomst. 

    Zoals bij de arbeidsovereenkomst voor een bepaalde tijd, moet de arbeidsovereenkomst voor een duidelijk omschreven werk schriftelijk worden opgesteld, uiterlijk op het tijdstip waarop de werknemer in dienst treedt. Zo niet, wordt het geacht een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd te zijn. 

    De bepalingen inzake opeenvolgende arbeidsovereenkomsten voor een bepaalde tijd (namelijk het principieel verbod), zijn ook van toepassing op de overeenkomsten voor een duidelijk omschreven werk. 

    Meer informatie over de arbeidsovereenkomst voor een duidelijk omschreven werk.  

    Vervangingsovereenkomst

    Een vervangingsovereenkomst kan worden gesloten voor de vervanging van een werknemer wiens arbeidsovereenkomst is geschorst om een andere reden dan gebrek aan werk wegens economische oorzaken, slecht weer, staking of lock-out. In deze overeenkomst kan worden afgeweken van de bepalingen van de arbeidsovereenkomstenwet inzake de duur van de overeenkomst en de opzeggingstermijnen. 

    Een vervangingsovereenkomst moet schriftelijk voor elke werknemer afzonderlijk worden vastgesteld, uiterlijk op het tijdstip waarop deze in dienst treedt. De reden van de vervanging, de identiteit van de vervangen werknemer en de voorwaarden voor indienstneming moeten in de overeenkomst worden opgenomen. 

    Meer informatie over de vervangingsovereenkomst.  

    Wat is de omvang van de prestaties? 

    Voltijds

    Behoudens tegenstrijdig beding wordt de arbeidsovereenkomst voltijds gesloten, met name voor de normale (wekelijkse) arbeidsduur die in de onderneming geldt (bv. 38u/week).

    Deeltijds

    Deeltijdse arbeid is arbeid die vrijwillig en regelmatig gedurende een kortere duur dan de normale arbeidsduur in de onderneming wordt verricht.   

    De deeltijdse arbeidsovereenkomst moet voor iedere werknemer afzonderlijk schriftelijk worden vastgesteld en dit uiterlijk op het tijdstip waarop de deeltijdse werknemer de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst aanvangt. Dit geschrift moet de overeengekomen deeltijdse arbeidsregeling en werkrooster vermelden.

    Is er geen geschift dat aan deze vereisten voldoet, dan kan de deeltijdse werknemer de deeltijdse arbeidsregeling en werkrooster kiezen die hem het meest gunstig zijn onder dewelke die worden toegepast in de onderneming.  

    Meer informatie omtrent de deeltijdarbeid