Hoofdthema
2019 Realisatie van een verzamelbundel van goede praktijken in ondernemingen inzake preventie van psychosociale risico’s (PSR)
Subthema
Op verzoek van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, hebben onderzoekers een onderzoek-actie PSR gevoerd tussen 2014 en 2016, teneinde 10 ondernemingen te helpen om een strategie in te voeren ter preventie van psychosociale risico’s (PSR) in hun onderneming. Ondanks het feit dat deze ondernemingen aanvankelijk vrijwilligers waren en ondanks de steun van het onderzoeksteam, zijn zeer weinig van deze ondernemingen tot het einde van het proces geraakt dat zich had moeten vertalen door de uitvoering van preventieacties.
De onderzoekers hebben een lijst opgemaakt van de factoren die het gemakkelijk maken en van de hindernissen die werden ondervonden bij het uitwerken van een preventiebeleid van PSR, bij:
- het opstarten van een preventiebeleid voor PSR;
- de risicoanalyse;
- de overgang van de risicoanalyse naar het actieplan;
- de uitvoering van het actieplan.
De samenvatting van het verslag bevindt zich in de module Onderzoeksprojecten > 2016 - Implementatie van een duurzame preventiestrategie voor psychosociale risico’s in ondernemingen.
Een ander project ondersteund door de FOD Werkgelegenheid in 2013 heeft het mogelijk gemaakt om een Gids voor de preventie van psychosociale risico’s op het werk te ontwikkelen. Verschillende etappes worden beschreven om de invoering mogelijk te maken van een efficiënt preventiebeleid.
Deze gids definieert algemene principes en geeft meer bepaald de nuttige informatie aan die moet worden verzameld in de 5 verschillende etappes van de preventie van PSR. De ondernemingen ondervinden echter moeilijkheden in verband met de manier waarop zij hieraan moeten beginnen, etappes 1 tot 3 van de gids (diagnose door de gegevens te onderzoeken, risicoanalyse en overgang naar het actieplan), en vooral over hoe en met welke tools dit te doen.
Anderzijds, hoewel deze brochure op alle ondernemingen is gericht, lijkt zij reeds te ingewikkeld en te omvangrijk en of te theoretisch voor kleine ondernemingen.
Op het niveau van de wetgeving werden zowel het onderzoek-actie PSR als de gids gerealiseerd om de ondernemingen te helpen bij de primaire preventie en de analyse van de PSR (artikel 3 van het KB van 10 april 2014). De doelstelling van deze opdracht is het concreter maken van de wettelijke verplichtingen van artikel 3 van het KB van 10 april 2014.
De ondernemingen kunnen hulp en advies vragen aan hun externe dienst voor preventie en bescherming op het werk (EDPBW). Zij hebben het echter moeilijk om hun verzoek correct te formuleren want zij kennen wellicht hun noden onvoldoende en niet precies genoeg maar vooral de hulp die zij kunnen verkrijgen van hun EDPBW. De nieuwe tarificatie tussen de ondernemingen en de EDPBW lijkt nog onvoldoende bekend. Het nieuwe koninklijk besluit verduidelijkt nu wat de ondernemingen kunnen verwachten van hun EDPBW. Het is dus noodzakelijk om de rol te preciseren die wordt vervuld door de preventieadviseurs psychosociale aspecten in het kader van de risicoanalyses art. 3: wat omvat de risicoanalyse ? moet de preventieadviseur psychosociale aspecten preventiemaatregelen voorstellen ? …
Tegenover deze vaststellingen en om de ondernemingen te helpen bij de preventie van PSR lijkt het ons nuttig en belangrijk om geheel het initiatief ter preventie van PSR te illustreren door voorbeelden van goede praktijken die reeds werden ingevoerd in ondernemingen:
- van het opstarten van een preventiebeleid voor PSR;
- van de risicoanalyse;
- van de overgang van de risicoanalyse naar het actieplan;
- van de uitvoering van het actieplan.
Deze goede praktijken zullen het met name mogelijk maken om de vergemakkelijkende factoren en de hindernissen die werden geïdentificeerd bij het onderzoek-actie PSR concreet te maken.
Timing
2017-2019
Opdrachtgever
Directie van het onderzoek over de verbetering van de arbeidsomstandigheden (DiOVA)
Onderzoeksteam
- Miet Lamberts, KuLeuven (HIVA)
- Laurianne Terlinden, KuLeuven (HIVA)
- Isabelle Hansez, Ulg, unité de valorisation des ressources humaines (VALORH)
- Benoit Lothe, Ulg, unité de valorisation des ressources humaines (VALORH)
- Magali Jemine, Ulg, unité de valorisation des ressources humaines (VALORH)
Onderzoeksopzet
Doelstellingen
De belangrijkste doelstelling is dat de opdrachtnemer zich naar een aantal ondernemingen begeeft om de goede praktijken inzake preventie van PSR te verzamelen en te analyseren.
De verzamelde goede praktijken moeten worden vergeleken, geanalyseerd, volgens de verschillende etappes van het proces die werden geïdentificeerd in het onderzoek-actie PSR en hierboven aangehaald. Een link zal worden gemaakt om de goede praktijk te illustreren als een vergemakkelijkende factor of als een manier om een hindernis op te heffen, op basis van de factoren en hindernissen die werden naar voren gebracht in het onderzoek-actie PSR.
Het verzamelen van deze goede praktijken zal tot twee elementen leiden:
- een tool, aanvullend bij de gids PSR van 2013 van de FOD Werkgelegenheid, die de verschillende etappes van het preventie-initiatief van de PSR zal opnemen (zie onderzoek-actie PSR) en deze zal illustreren door de goede praktijken die zullen verzameld zijn op het terrein. De doelstelling van deze tool zal erin bestaan concreet uit te leggen hoe elke etappe van het preventiebeleid voor PSR uit te voeren tot de uitvoering van het actieplan en hoe het hoofd te bieden aan de mogelijke hindernissen en of hoe het initiatief bevorderen.
- een samenvattend document waarin op een anonieme manier een samenvattende fiche van elk van de goede praktijken wordt opgenomen.
De doelstelling van de tool is dat een werkgever die gemotiveerd is om een preventiebeleid PSR in te voeren de, voldoende concrete, basiselementen kan hebben om op een autonome manier een preventiebeleid in te voeren binnen zijn onderneming.
Resultaten
De gids voor de preventie van psychosociale risico’s op het werk (2013) wil organisaties en bedrijven helpen bij het ontwikkelen van een beleid van psychosociale risicopreventie. De gids definieert mogelijke risico’s, geeft de preventieprincipes weer en beschrijft de verschillende stappen die gezet kunnen worden om een preventiebeleid te implementeren. De gids biedt zo een stappenplan naar collectieve maatregelen die rekening houden met de werkorganisatie. Het biedt een kader waarmee elke onderneming en elke organisatie aan de slag kan gaan.
De gerealiseerde publicatie, biedt een aanvulling op deze gids en wil organisaties en ondernemingen nog verder ondersteunen. Na een korte beschrijving van de recente verandering in de wetgeving, biedt deze brochure ook voorbeelden uit de concrete praktijk aan (zowel goede praktijken als leercases), van andere organisaties, die van start gegaan zijn met een preventiebeleid psychosociale risico’s en die graag hun ervaringen delen. Zo hopen wij u en uw medewerkers te kunnen inspireren om zo effectief en efficiënt mogelijk aan de slag te gaan met het voeren van een preventiebeleid psychosociale risico’s binnen uw organisatie.
De vermelde goede praktijken zijn ook gebundeld in een case-boek (Lamberts, Hansez, Lothe & Jemine, Case-boek. Het vormgeven van een preventiebeleid psychosociale risico’s - goede leer-praktijken, 2019) waarin 24 goede praktijken omschreven worden. Dit case-boek kwam tot stand in samenwerking met de Universiteit van Luik.
Naast de collectieve preventiemaatregelen die voortvloeien uit de risicoanalyse dient elke werkgever ook te voorzien in procedures die toegankelijk zijn voor de individuele werknemer. Het betreft procedures met betrekking tot het aanvragen van een informele en formele psychosociale interventie. In deze brochure gaan we echter vooral in op de collectieve preventieprocedures en -maatregelen.
Publicaties
Brochure/verslag: Eerste hulp bij het vormgeven van een preventiebeleid psychosociale risico’s (PDF, 1.27 MB),
Miet Lamberts, HIVA KU Leuven, 2019
CASE-BOEK (PDF, 982.83 KB)
Het vormgeven van een preventiebeleid psychosociale risico’s – goede leerpraktijken
L'élaboration d'une politique de prévention des risques psychosociaux - bonnes pratiques
Miet Lamberts (HIVA-KU Leuven), Prof. dr. Isabelle Hansez, Benoit Lothe & Magali Jemine (ULiège), 2019
Bijkomende inlichtingen
Indien u meer informatie wenst over dit onderzoek of de publicaties, neem dan contact op met de Directie van het Onderzoek over de Verbetering van de Arbeidsomstandigheden (DIOVA), E. Blerotstraat 1 - 1070 Brussel, alain.piette@werk.belgie.be.