2013 - Nationale enquête over werkbaarheid (workability- VOW-QFT) in 3 sectoren

Hoofdthema

Nationale enquête over werkbaarheid (workability- VOW-QFT) in 3 sectoren

Subthema

Werkbaarheid (workability) kan worden gedefinieerd als het evenwicht tussen de kenmerken eigen aan de werknemer (individuele gezondheidstoestand, persoonlijke hulpbronnen, doeltreffendheid, blijfintentie, kennis en capaciteiten) en de eisen verbonden aan het werk (eisen van de functie, psychosociale belasting, lichamelijke werkdruk, veiligheid op het werk) waaraan ze het hoofd moeten bieden.

De referentienormen van de VOW/QFT bevatten op dit ogenblik maar 30% gegevens afkomstig van de industriële sectoren. De FOD Werkgelegenheid wenst nieuwe gegevens te verzamelen in drie activiteitensectoren met behulp van de VOW/QFT.
De bouwsector en de sector van de industriële schoonmaak zijn twee industriële sectoren waar de beroepsrisico’s groter zijn, maar waar ook de belasting, met name de fysieke belasting, aanzienlijk is. Zij zijn weinig vertegenwoordigd in de huidige normen van de VOW/QFT.

De Work Ability Index (WAI) is een instrument voor het werkvermogen ontwikkeld in Finland in de jaren 80 dat een internationale referentie is geworden door zijn eenvoud, zijn snelheid van interpretatie en de verbanden en de wetenschappelijke vaststellingen die in het licht werden gesteld. Dit instrument is vertaald in meer dan 24 talen, omdat het in zeer veel landen wordt gebruikt als referentie voor wat betreft het werkvermogen van oudere werknemers. Toch baseert dit instrument zich enkel op het werkvermogen van de werknemer en toont het nauwelijks interesse voor de eisen verbonden aan het werk. In die zin is de aanpak van de VOW/QFT, het Belgische instrument, veel rijker, maar het is op dit ogenblik niet mogelijk om de gegevens te vergelijken met deze van andere landen. De FOD Werkgelegenheid wenst ook niet alleen gegevens te verzamelen met de VOW/QFT, maar ook met de WAI, in zijn verkorte versie, om op deze manier de twee instrumenten te kunnen vergelijken.
In het kader van deze vergelijking is het belangrijk dat er ook gegevens worden verzameld in de tertiaire sector (bureauwerk) met een meer mentale en in mindere mate fysieke belasting.

Timing

2013-2014

Opdrachtgever

Directie van het onderzoek over de verbetering van de arbeidsomstandigheden (DiOVA)

Onderzoeksteam

ULB, Catherine Hellemans, Centre de recherche en Psychologie du Travail et de la Consommation (CR PsyTC)
UGent, Lutgart Braeckman, Faculteit Geneeskunde Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde
UCL, Nathalie Delobbe, Louvain School of Management

Onderzoeksopzet

De doelstellingen van het onderzoek zijn:

  • de organisatie van een nationale enquête in 3 activiteitensectoren met twee instrumenten, de VOW/QFT en de WAI
    • de 3 activiteitensectoren zijn : de bouw, de industriële schoonmaak (kantoren, industriële werkplaatsen…) en de tertiaire (voornamelijk bureauwerk)
    • voor iedere sector moet er een aselecte steekproef worden getrokken die representatief is voor de sector om het mogelijk te maken 600 werknemers te ondervragen, of 1800 voor de 3 sectoren
    • de vragenlijst VOW/QFT en WAI moeten worden gebruikt om de werknemers te ondervragen
    • idealiter worden de vragenlijsten niet door de werknemer alleen ingevuld, maar wordt hij best ondervraagd door een gespecialiseerd persoon zoals een arbeidsgeneesheer, een psycholoog, …
    • idealiter bevat de steekproef zowel werknemers die onderworpen zijn aan het gezondheidstoezicht als werknemers die er niet aan onderworpen zijn
     
  • de analyse van de verzamelde gegevens
    • globaal voor het geheel van de sectoren : beschrijving van de resultaten, statistische analyses volgens de sleutelthematieken: leeftijd, geslacht, beroepsstatuut…
    • per activiteitensector, maar ook met vergelijkingen tussen de sectoren
     
  • de vergelijking van de verkregen resultaten met de VOW/QFT en deze verkregen met de WAI en de conclusie over de eventuele complementariteit van deze 2 vragenlijsten
  • de update van de normen van de VOW/QFT met de nieuwe gegevens verkregen in 2013
  • de realisatie van een beschrijvende statistische analyse met commentaren over de globale resultaten volgens sleutelthematieken: leeftijd, geslacht, beroepsstatuut, sector,…
    • de evolutie van de gegevens van 2007 tot 2013 zal eveneens worden geanalyseerd en becommentarieerd
     
  • de vergelijking in de mate van het mogelijke van de resultaten van de nationale Belgische enquête gehouden in 2010 met de medewerking van Eurofound (Dublin)
  • de vergelijking in de mate van het mogelijke van de resultaten met andere Belgische gegevens specifiek over de 3 sectoren

Om deze doelstellingen te bereiken, zal het onderzoek bestaan uit 4 fasen: 

  1. Het op punt stellen van de methodologie van de enquête
  2. Realisatie van de enquête
  3. Coderen en behandelen van de gegevens
  4. Resultaten en conclusies van de enquête

Het onderzoek moet het gehele Belgische grondgebied beslagen.

De genderdimensie moet in rekening worden gebracht tijdens alle fasen van het onderzoek.

Resultaten

Steekproef

De steekproef bestaat uit een totaal van 1740 respondenten, die als volgt verspreid zijn:

  • Sectoren
    • Schoonmaak: 631 (36%)
    • Bouw: 419 (24%)
    • Intell. beroepen: 690 (40%)
       
  • Geslacht
    • Man: 967 (57%)
    • Vrouw: 743 (43%)
       
  • Regio
    • Vlaams: 839 (50%)
    • Brussels: 511 (30%)
    • Waals: 338 (20%)

Geldigverklaring/validatie van de VOW/QFT dankzij de WAI – 3 sectoren 

Eerst geven wij de verdeling van de antwoorden op basis van de WAI-normen voorgesteld door de auteurs zelf, algemeen en ook in detail, per sector, geslacht en leeftijd. De resultaten tonen een werkcapaciteitsprobleem dat significant meer belangrijk is in de bouwsector in het algemeen, en in het bijzonder voor werknemers in de bouw die meer dan 50 jaar zijn. Merk ook op dat veel meer vrouwen dan mannen (meer dan het dubbele) melding maken van lage werkcapaciteit, en dit in de schoonmaakbranche en in de intellectuele beroepen.

De correlaties tonen een significante relatie tussen de twee indices van werkcapaciteit namelijk de VOW/QFT en de WAI, maar ook een zekere uniciteit van elk afzonderlijk.

Analyse van de werkcapaciteiten – bouwsector 

In het rapport wordt de vergelijking getoond van de resultaten behaald tijdens het 2013-14 onderzoek met de resultaten van de werknemers in de bouw behaald tijdens de 2007, 2009 en 2011 enquêtes (n = 235).

Een snelle blik op de beschikbare gegevens leert ons dat de situatie drastisch verslechterd is in 2013-14, met uitzondering voor het veiligheidsklimaat.

Analyse van de werkcapaciteiten – schoonmaaksector 

In het rapport vindt men de resultaten bekomen in de 2013-14 enquête en de resultaten van de enquêtes in 2007, 2009 en 2011. In vergelijking met de werknemers uit de onderzoeken van vorige jaren die aan de criteria beantwoorden, worden werknemers in de schoonmaaksector nu meer geconfronteerd met psychosociale risico's, meer repetitief werk, meer gezondheidsproblemen en pijn/kwalen.

Analyse van de werkcapaciteiten – intellectuele beroepen

In het rapport wordt een vergelijking gegeven van de resultaten behaald tijdens het 2013-14 onderzoek met de resultaten van de werknemers in de intellectuele beroepen behaald tijdens de vorige enquêtes. De zogenaamde intellectuele beroepen maken strikt genomen geen deel uit van één sector maar kunnen aanwezig zijn zowel in de diensten als in de industriesector. Daarom hebben we gekozen voor een vergelijking met de gegevens van 2009 en 2011 voor alle respondenten met de volgende kenmerken: het volgen van een opleiding na de secundaire school en het hebben van een carrière met een exclusieve intellectuele activiteit (in de enquête van 2007, bestond de vraag over de activiteit nog niet). De steekproef gebruikt voor de vergelijking is dus samengesteld uit 409 respondenten.

Zoals duidelijk naar voor komt, zijn de onderzochte kenmerken (eisen en middelen) ofwel gelijk gebleven ofwel verslechterd. Wetende dat de kenmerken van de job die in essentie gelijk gebleven zijn, vooral de fysieke aspecten van de arbeidsomstandigheden uitmaken en slechts weinig betrekking hebben op intellectuele beroepen (behalve beeldschermwerk) - kunnen we zeggen dat de omstandigheden verslechterd zijn, zowel op het niveau van psychosociale risico's, het veiligheidsklimaat, gezondheid als blijfintentie op korte termijn.

Publicaties 

  • Synthese rapport (PDF, 678.92 KB)
    Resultaten van de nationale enquête over werkbaarheid (WORKABILITY, VOW/QFT) in 3 sectoren en vergelijking van de resultaten voor de jaren 2007 tot 2014. Barbara LAPTHORN, PhD & Prof. Catherine HELLEMANS, ULB, Prof. Lutgart BRAECKMAN, UGent, Prof. Nathalie DELOBBE, UCL. 2014.
     
  • Rapport final (PDF, 1.87 MB) (Het eindrapport is enkel in het Frans beschikbaar)
    Résultats de l’enquête nationale sur les facultés de travail (WORKABILITY, VOW/QFT) dans 3 secteurs et comparaison des résultats des années 2007 à 2014. Barbara LAPTHORN, PhD & Prof. Catherine HELLEMANS, ULB, Prof. Lutgart BRAECKMAN, UGent, Prof. Nathalie DELOBBE, UCL. 2014.
     
  • Rapport secteur de la construction (PDF, 1.34 MB) (Het rapport is enkel in het Frans beschikbaar)
    Résultats de l’enquête nationale sur les facultés de travail (WORKABILITY, VOW/QFT, secteur de la construction. Barbara LAPTHORN, PhD & Prof. Catherine HELLEMANS, ULB, Prof. Lutgart BRAECKMAN, UGent, Prof. Nathalie DELOBBE, UCL. 2014.
     
  • Rapport secteur du nettoyage industriel (PDF, 1.29 MB) (Het rapport is enkel in het Frans beschikbaar)
    Résultats de l’enquête nationale sur les facultés de travail (WORKABILITY, VOW/QFT, secteur du nettoyage industriel. Barbara LAPTHORN, PhD & Prof. Catherine HELLEMANS, ULB, Prof. Lutgart BRAECKMAN, UGent, Prof. Nathalie DELOBBE, UCL. 2014.
     
  • Rapport métiers intellectuels (PDF, 1.34 MB) (Het rapport is enkel in het Frans beschikbaar)
    Résultats de l’enquête nationale sur les facultés de travail (WORKABILITY, VOW/QFT, métiers intellectuels. Barbara LAPTHORN, PhD & Prof. Catherine HELLEMANS, ULB, Prof. Lutgart BRAECKMAN, UGent, Prof. Nathalie DELOBBE, UCL. 2014.
     
  • Rapport metaalsector West-Vlaanderen (PDF, 2 MB)
    Resultaten van de enquête over werkbaarheid (WORKABILITY, VOW/QFT) in metaal sector (West-Vlaanderen), PhD & Prof. Catherine HELLEMANS, ULB.

Bijkomende inlichtingen

Indien u meer informatie wenst over dit onderzoek of de publicaties, neem dan contact op met de Directie van het Onderzoek over de Verbetering van de Arbeidsomstandigheden (DIOVA), E. Blerotstraat 1 - 1070 Brussel, alain.piette@werk.belgie.be.