2012 - Kwaliteit van werk en werkgelegenheid in België, Europese Enquête naar Arbeidsomstandigheden

Hoofdthema

Kwaliteit van werk en werkgelegenheid in België, Europese Enquête naar Arbeidsomstandigheden (European Working Conditions Survey EWCS 2010)

Subthema

Een consortium van Belgische onderzoekers werd benaderd om samen te werken aan een onderzoek de kwaliteit van werk en werkgelegenheid in België, gebaseerd op de verzamelde informatie via de Belgische EWCS in 2010 op 4000 werknemers. Er werd een overeenkomst ondertekend tussen België en Eurofound (Europese Stichting tot Verbetering van de Levens- en Arbeidsomstandigheden) om de Belgische steekproef met 4000 werknemers te verhogen.

Doelstellingen

De meerwaarde van dit rapport is het unieke overzicht van de kwaliteit van het werk en de werkgelegenheid in België. Om een algemeen overzicht te geven hiervan werden in het rapport zowel de jobkwaliteit als de gevolgen ervan in kaart gebracht. In de eerste plaats is een lijst van indicatoren ontwikkeld die toelaat om het concept van kwaliteit van werk te analyseren. Deze indicatorenlijst laat toe om alle Belgische werknemers in te delen op basis van hun jobkwaliteit. Ten tweede werden de gevolgen van een verschillende kwaliteit van werk geraamd.

Europese enquêtes naar de arbeidsomstandigheden (European Working Conditions Survey) 

De Europese enquête naar de arbeidsomstandigheden (European Working Conditions Survey - EWCS) is in 1990 van start gegaan en geeft sindsdien een beeld van de arbeidsomstandigheden in Europa met als doel:

  • de arbeidsomstandigheden van zowel werknemers als zelfstandig ondernemers in heel Europa op een vergelijkbare basis te beoordelen en te kwantificeren;
  • verbanden tussen verschillende aspecten van arbeidsomstandigheden te analyseren;
  • risicogroepen en punten van zorg, maar ook van gebieden waarop vooruitgang wordt geboekt, te identificeren;
  • trends te volgen door daartoe homogene indicatoren te leveren;
  • een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van Europees beleid.

Meer informatie op Eurofound website: https://www.eurofound.europa.eu/nl/surveys/european-working-conditions-…

Eurofound bied de mogelijkheid de enquêteresultaten grafisch weer te geven (Survey mapping Tool).

Dit is een interactieve applicatie met:

  • presentatie van data in de vorm van een kaart, een staafdiagram of een tabel
  • nationale data met EU-gemiddelden
  • downloads als .xls- en .csv-bestanden

Meer informatie op Eurofound website: http://www.eurofound.europa.eu/surveys/smt/index.htm  

Timing

2010-2012

Opdrachtgever

Directie van het onderzoek over de verbetering van de arbeidsomstandigheden (DiOVA)

Onderzoeksteam

Tom Vandenbrande, Sem Vandekerckhove, Patricia Vendramin, Gérard Valenduc, Rik Huys, Geert Van Hootegem, Isabelle Hansez, Christophe Vanroelen, Vanessa Puig-Barrachina, Kim Bosmans & Hans De Witte

Onderzoeksopzet

In dit boek hebben we een overzicht gegeven van de baankwaliteit en kwaliteit van de werkgelegenheid in België gebaseerd op de gegevens die zijn verzameld door middel van de Europese enquête naar de arbeidsomstandigheden (EWCS) in 2010. Eurofound heeft respondenten in alle Europese landen bevraagd aan de hand van een lange lijst met vragen over hun werksituatie. De Belgische regering financierde een opwaardering van de steekproef tot 4 000 respondenten waardoor er meer diepgaand onderzoek op deze data mogelijk werd en dit verslag kon worden neergeschreven.

Wij gebruiken de EWCS om te komen tot een beter inzicht in de verhouding tussen de kwaliteit van werk en de gevolgen ervan, zoals de gezondheid van werknemers, absenteïsme of jobonzekerheid. Daar de enquête wordt georganiseerd op het niveau van een individuele werknemer, kunnen wij met deze gegevens een zicht krijgen op de gevolgen van goede en/of slechte kwaliteit van werk voor individuele weknemers. Het is duidelijk dat we ook verwachten dat kwalitatief hoogwaardige arbeid eveneens gunstige gevolgen zal hebben op het niveau van een onderneming (bv. op productiviteit van de onderneming of het verloop van personeel), maar door de verzameling van informatie op het niveau van werknemers kan dit soort hypotheses niet getoetst worden in dit rapport.

Resultaten

  • In het eerste hoofdstuk ontwikkelen Tom Vandenbrande en Sem Vandekerckhove de set van indicatoren die zullen worden gebruikt doorheen het volledige volume. De EWCS bevat ontzettend veel informatie over de kwaliteit van werk, en het rapporteren over alle vragen zou alleen maar leiden tot minder duidelijkheid en overzicht. Het eerste hoofdstuk reduceerde deze informatie tot een lijst van 22 cruciale indicatoren over jobkwaliteit en tien indicatoren over de gevolgen van jobkwaliteit. In een tweede stap werd deze informatie gebruikt om alle Belgische werknemers in zeven groepen in te delen, waarbij elk van deze groepen geconfronteerd wordt met een bepaald type jobkwaliteit. ‘Full time evenwichtig werk’ wordt onderscheiden van ‘emotioneel belastend werk’ of ‘werk op flexibele en atypische uren’. Andere banen werden getypeerd als ‘verzadigde banen’, ‘werk met beperkte carrièremogelijkheden’, ‘zwaar repetitief werk’ en ‘laagwaardig werk’. Deze zeven types banen worden in het eerste hoofdstuk verder geanalyseerd, en worden sporadisch besproken in de volgende hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk verkent de verdeling van deze zeven jobtypes op de Belgische arbeidsmarkt en beoordeelt de gevolgen van de verschillende jobtypes.
     
  • De kans om te genieten van een goede baankwaliteit en het risico om werk te krijgen van slechte kwaliteit is niet gelijkmatig verdeeld binnen de beroepsbevolking. Gender, beroep, sector en ondernemingsgrootte zijn belangrijke factoren die de kwaliteit van banen van werknemers bepalen.
     
  • De verwachte relatie tussen de baankwaliteit en het welzijn en de gezondheid van werknemers wordt bevestigd.
     
  • De harmonie tussen duurzaam werk en een gezonde werknemer werd ook weerspiegeld in de grondige analyse van de vragen over duurzaamheid, d.w.z. of werknemers denken dat ze kunnen hetzelfde werk doen als ze 60 jaar oud zullen zijn. Goede scores op algemene gezondheid, fysieke gezondheid en mentale gezondheid zijn gecorreleerd met een goede score op duurzaamheid van het werk, terwijl werkgerelateerde gezondheidsrisico’s correleren met een lage score op duurzaamheid. Jobtevredenheid is een andere belangrijke indicator die positief gerelateerd is aan baanduurzaamheid.
     
  • Er bestaat een positief verband tussen de duurzaamheid van een baan en bijna elke geselecteerde indicator van baankwaliteit.
     
  • Mensen aan het werk houden is voor beleidsmakers van belang, maar mensen gezond aan het werk houden is van minstens even groot belang. In de globaliserende economie moeten bedrijven de productiviteit en het concurrentieverhogen steeds verder opdrijven, waardoor werknemers meer en meer onder druk worden gezet om te werken onder het motto ‘harder, better, faster, stronger’. Het is duidelijk dat het van belang is nauw in de gaten te houden wat de gevolgen zijn van deze prestatie-economie voor het welzijn van werknemers. In België meent 8% van de werknemers dat hun werk een positieve invloed heeft hun gezondheid terwijl 22% menen dat hun werk een nadelige invloed heeft op hun gezondheid. Muskuloskeletale problemen (bijvoorbeeld lagere rugpijn en nekspierproblemen) blijven het meest frequent gerapporteerde negatieve resultaat met betrekking tot de gezondheid voor werknemers. Verder vermelden werknemers ook mentale aandoeningen zoals vermoeidheid, slaapproblemen en hoofdpijn veroorzaakt door hun werk.

     
  • De laatstgenoemde bevinding, het belang van baaneisen, werd bevestigd in het hoofdstuk over de gevolgen van herstructurering. Er is aangevoerd dat het specifieke geval van een herstructurering rekening moet houden met het feit dat de onvermijdelijke veranderingen in de werkorganisatie een belangrijke invloed hebben op de mentale gezondheid van werknemers. De analyse bevestigt dat de manier waarop deze reorganisatie van het werk wordt uitgevoerd, de negatieve gevolgen van de herstructurering op mentale gezondheid kan versterken dan wel verlichten. Als banen zodanig zijn ontworpen dat de beschikbare autonomie werknemers toelaat om te bepalen hoe ze omgaan met de toegenomen baaneisen, kunnen de negatieve gevolgen van een herstructurering gedeeltelijk worden gecompenseerd.
     
  • Ook de bevindingen over de verdeling en de gevolgen van precair werk bevestigen andere analyses in dit volume. Aan de ene kant is precair werk is niet ad random verdeeld over de werkende bevolking. In het algemeen hebben vrouwen, jongere werknemers, minder opgeleide of gekwalificeerde werknemers, werknemers uit micro- en kleine organisaties en agrarische, dienstverlenende en elementaire beroepen een groter risico op precair werk. Aan de andere kant lijken precaire kenmerken van banen negatief verbonden met de gezondheid van werknemers, hun welzijn, de jobonzekerheid en de tevredenheid met het werk.
     
  • Beleidsconclusies met betrekking tot deze twee vaststellingen zijn inwisselbaar. Vanwege de ongelijke kansen op een slechte kwaliteit of precair werk, en de negatieve resultaten van deze banen op het vlak van de gezondheid en het welzijn van werknemers, moeten voortdurende inspanningen geleverd worden om het aantal banen met slechte scores op de verschillende indicatoren van baankwaliteit te verminderen.

Publicaties

Kwaliteit van werk en werkgelegenheid in België,
Tom Vandenbrande, Sem Vandekerckhove, Patricia Vendramin, Gérard Valenduc, Rik Huys, Geert Van Hootegem, Isabelle Hansez, Christophe Vanroelen, Vanessa Puig-Barrachina, Kim Bosmans & Hans De Witte 
20 februari 2012

De gegevens van de Europese enquête kunt u rechtstreeks raadplegen op de website van Eurofound: https://www.eurofound.europa.eu/nl/surveys/european-working-conditions-… 

Bijkomende inlichtingen

Indien u meer informatie wenst over dit onderzoek of de publicaties, neem dan contact op met de Directie van het Onderzoek over de Verbetering van de Arbeidsomstandigheden (DIOVA), E. Blerotstraat 1 - 1070 Brussel, alain.piette@werk.belgie.be.