Sinds 2017 heeft het recht op opleiding voor de werknemers een opmerkelijke evolutie doorgemaakt.
Voorheen werd de opleidingsinspanning uitgedrukt in een percentage van de loonmassa van alle werknemers (1,9%). De wet van 5 maart 2017 betreffende werkbaar en wendbaar werk heeft dit recht voor de werknemers concreet vastgelegd door hen een collectief recht op opleiding toe te kennen.
In 2022 is de wetgever nog verder gegaan met de wet van 3 oktober 2022 door de werknemers 4 individuele opleidingsdagen toe te kennen in 2023 en 5 dagen vanaf 2024.
Deze wet is van toepassing op alle werknemers en werkgevers die onder het toepassingsgebied vallen van de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités.
Het begrip opleiding wordt zeer breed omschreven en omvat zowel de formele als de informele opleidingen en kan ook materies behandelen over het welzijn zoals de materies die bedoeld worden door de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.
Het aantal dagen dat bepaald wordt in de wet kan gewijzigd worden door een collectieve arbeidsovereenkomst die gesloten wordt in het paritair (sub)comité.
Het verplichte opleidingsplan
Parallel met de hervorming van het recht op opleiding heeft de wet van 3 oktober ook de verplichting voor de werkgevers ingevoerd om een opleidingsplan op te stellen in samenspraak met de overlegorganen binnen de onderneming (zoals de ondernemingsraad of de vakbondsafvaardiging) of rechtstreeks met de werknemers.
Deze plannen moeten vóór 31 maart van elk jaar besproken worden, zodat ze tegemoetkomen aan de opleidingsbehoeften van de werknemers en moeten de discussies over dit onderwerp binnen de onderneming aanmoedigen.
Opleidingen volgen is goed. Opleidingsrekeningen opmaken is beter
In dit opzicht heeft de Raad van de Europese Unie de lidstaten aangeraden individuele opleidingsrekeningen te ontwikkelen als middel om:
- iedereen de mogelijkheid te bieden deel te nemen aan opleidingen die relevant zijn voor de arbeidsmarkt en om
- een kader in te voeren met mogelijkheden inzake begeleiding en geldigverklaring om een daadwerkelijke deelname aan deze opleidingen te bevorderen.
In deze context heeft de Raad van de EU ertoe opgeroepen een "nationaal digitaal portaal" op te richten, waar iedereen gemakkelijk toegang heeft tot zijn/haar individuele opleidingsrekening.
Op federaal niveau werd een dergelijk portaal ontwikkeld door SIGEDIS via het platform www.mycareer.be.
De wet van 20 oktober 2023 vult de oprichting en het beheer van het Federal Learning Account (FLA) concreet in; dit moet passen in een breder portaal, namelijk het INDIVIDUAL LEARNING ACCOUNT.
Het FLA zal de "individuele opleidingsrekening" vervangen, waarvan nu sprake is in artikel 55 §2 van de wet van 3 oktober 2022.
De impact van deze wijzigingen op het werk van de Algemene Directie Collectieve arbeidsbetrekkingen en het sectoraal overleg
Deze wijzigingen hebben natuurlijk een impact op het werk van de Algemene Directie Collectieve arbeidsbetrekkingen en het sectoraal overleg.
Aanpassing van de informatie over de opleiding op de website van de FOD Werkgelegenheid
De wijzigingen die zijn aangebracht aan het thema opleiding, hebben veel vragen doen rijzen, zowel bij de werkgevers en de vaklui als bij de sociaal secretariaten en de werkgeversorganisaties.
Van eind 2022 tot begin 2023 moest de Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen een honderdtal vragen ter zake behandelen die meer bepaald betrekking hadden op de afwijkende regeling waarin de wet voorziet, op de toepassing van de regels die het aantal werknemers bepalen, op de aard van de opleidingen die in aanmerking worden genomen om bij te dragen aan de opleidingsinspanning, enz.
Om het werk van de medewerkers te vergemakkelijken, maar ook om te streven naar transparantie en de openbaarheid van de administratieve interpretaties, werd beslist de informatie over de opleiding die gepubliceerd wordt op de website van de FOD Werkgelegenheid, te herzien.
De thema's die betrekking hebben op de opleiding stonden vroeger her en der op de website. Nu heeft de Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen alle informatie ondergebracht in één nieuw thema « Opleiding »
Dit nieuwe thema wordt opgedeeld in 4 subthema’s:
- Individueel opleidingsrecht
- Opleidingsplannen
- Alternerend leren
- Erkenning opleidingen in het kader van het betaald educatief verlof
Het thema omvat ook een lijst van veelgestelde vragen (FAQ) om een "standaardantwoord" te geven op de vragen over de opleiding en de opleidingsplannen:
De impact op de sectorale onderhandelingen
Op 31 december 2023 bestonden er 98 paritaire comités en 64 paritaire subcomités.
Op dit totaal van 162 paritaire organen hebben er 79 een collectieve arbeidsovereenkomst gesloten betreffende de wet opleiding.
Dit betekent dat haast 50% van de paritaire comités bijzondere bepalingen ter zake hebben getroffen.
Deze collectieve arbeidsovereenkomsten bevatten informatie over het aantal opleidingsdagen waarop de werknemers recht hebben, maar ook (in geval van afwijking van het algemene principe) de datum waarop de werknemers van deze sector aanspraak kunnen maken op 5 dagen opleiding.
Voor de sectoren die geen collectieve arbeidsovereenkomst over de opleiding zouden hebben neergelegd tegen 20 september 2023 (uiterste datum voor de sectoren om eventueel af te wijken van het systeem dat is ingevoerd door de wet), hebben de werknemers het recht van hun werkgever 4 dagen opleiding in 2023 te eisen en 5 dagen vanaf het jaar 2024.
Het aantal paritaire (sub)comités (die een "cao-opleiding” gesloten hebben) dat reeds 5 opleidingsdagen aanbiedt -overeenkomstig de wet- bedraagt 21%.
Ze vertegenwoordigen bijna 223.973 werknemers van de betrokken sectoren (op basis van de cijfers van de RSZ, 3e trimester 2023), oftewel 18.213 arbeiders en 205.760 bedienden die reeds 5 dagen individuele opleiding zullen genieten in 2024 en aan wie in 2023 4 opleidingsdagen werden toegekend.
De meeste paritaire (sub)comités -68%- voorzien in een groeipad voor de jaren 2023-2030 om tegen 2030 te komen tot 5 opleidingsdagen; dit gebeurt door een verhoging van de opleidingsdagen ten minste één keer per jaar per periode van twee jaar conform een interprofessioneel akkoord.
Slechts 1% van de paritaire (sub)comités voorziet dat hun werknemers 5 opleidingsdagen zullen genieten na 2031 omwille van een langer groeipad.
De individuele opleidingsrekening of de Federal Learning Account
De Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen heeft ook meegewerkt aan de opmaak van de wet van 20 oktober 2023 betreffende de oprichting en het beheer van de "Federal Learning Account" en heeft de voorbereiding op wetgevend vlak ervan voor haar rekening genomen.
In dit kader werkt de Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen sinds eind 2022 samen met SIGDIS om een antwoord te bieden op juridische vragen die rijzen naar aanleiding van de integratie van dit recht op opleiding in de informaticatoepassing; deze directie heeft ook deelgenomen en neemt nog steeds deel aan de pilootgroep die belast is met het project.
In de geest van de Europese aanbevelingen richt deze wet zich op de ontwikkeling van een elektronische toepassing die het de werknemer en zijn werkgever mogelijk maakt het recht op opleiding te beheren. De toepassing zal de opleidingen omvatten die door de werknemer gevolgd werden en zal tevens een overzicht bieden van de wettelijke en sectorale rechten op opleiding.
Zoals reeds gezegd, zal deze toepassing de «individuele opleidingsrekening » vervangen waarvan nu sprake is in artikel 55 §2 van de wet van 3 oktober 2022.
De daadwerkelijke lancering van de toepassing is bepaald op 1 april 2024.
Het jaar 2023 stond bol van ontwikkelingen op het vlak van opleiding. Tijdens dat jaar werd het recht op opleiding van de werknemers versterkt, werden hen tools geboden om te beschikken over een overzicht van hun rechten en werd de nadruk gelegd op de mogelijkheden om te evolueren op de arbeidsmarkt.