Hoofdthema
2023 Onderzoekproject voor de ontwikkeling van pedagogische instrumenten om in de managersopleiding beter rekening te houden met de aspecten inzake welzijn op het werk (lopende)
Subthema
Psychische problemen zijn momenteel een van de belangrijkste oorzaken van werkverzuim. Dit type pathologie, waarvan de frequentie de laatste jaren toeneemt, leidt vaak tot lange perioden van invaliditeit en een groot risico op terugval. Deze problemen vertegenwoordigen bijgevolg enorme kosten, zowel in termen van menselijk leed als in termen van verminderde economische prestaties.
Tegenover deze vaststelling rijst de vraag over de positie van de manager: kan je managen (kennis van de feiten en procedures) en manager zijn? Hoe zorg je ervoor dat de werknemers zich meer gehoord en gesteund voelen door hun supervisors? Hoe kan je de erkenning van de manager voor het werk dat in de teams wordt gerealiseerd bevorderen? Hoe kies je als manager positie tussen het relationele en het operationele? Welk standpunt neemt de leidinggevende in onder andere in verband met de problematiek inzake leed op het werk?
Op verzoek van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, hebben vorsers in 2020 een onderzoek gevoerd naar de impact van de managementstijlen op het welzijn op het werk.
De synthese van het verslag, in het FR en het NL, is beschikbaar op de website van de FOD Waso.
Uit het onderzoek kwamen de volgende conclusies naar voor:
- De initiële opleidingen in management lijken vooral gericht te zijn op de dimensie "werking": leren plannen, organiseren en controleren; er is minder nadruk op de dimensie "personen": leren rekening houden met de behoeften en ambities van werknemers. Hooguit hebben deze opleidingen recent (grotendeels sinds 2018 of 2019) geïntegreerde modules met betrekking tot zelfkennis (persoonlijkheid) ingevoerd. Dit laatste lijkt slechts gedeeltelijk tegemoet te komen aan de behoeften van medewerkers en de wensen van managers.
- Het zestigtal managers en het dertigtal medewerkers die in onze focusgroepen zijn samengekomen, hadden een gedeelde wens om te evolueren naar management dat in een meer collegiale stijl gericht is op het ondersteunen van mensen en het leiden van teams. Reden waarom sommige managers een vervolgopleiding op het gebied van (people) management volgen. Deze “executive” opleidingen richten zich meer op de ondersteuning en de ontwikkeling van mensen, terwijl ze managers ook de mogelijkheid geven om te leren informeren, coördineren, samenwerking te bevorderen, talenten te ontwikkelen, en feedback te geven.
- Het zijn ook de meest mensgerichte managementstijlen die de meest positieve effecten hebben op het welzijn op het werk ("collegiale" en "democratische" stijlen zijn vanuit dit oogpunt de meest wenselijke). Welzijn, net als managementstijlen, zijn twee dimensies die ontbreken in de meeste van de twaalf in dit onderzoek geanalyseerde opleidingen.
- Onze belangrijkste aanbeveling is om naast de dimensie "werking" steeds de dimensie "personen" als een integraal onderdeel te zien van de rol van de manager, kwestie van een juist evenwicht tussen beide te vinden en zo de collegiaal-democratische-as in de figuren 1, 2 en 3 te benaderen. Deze as staat voor de voorbeeldmanager, die het werk organiseert, de ontwikkeling van zijn medewerkers opvolgt, betekenis geeft aan hun werk, en hen hogerop in de hiërarchie vertegenwoordigt. Op basis hiervan kunnen we met betrekking tot opleidingen de volgende aanbevelingen doen (zie de synthese).
- Het cursusaanbod over de “menselijke” dimensie van werk versterken en ontwikkelen. Dit betekent onder andere managementstijlen (de verscheidenheid aan beheermethoden) verduidelijken en de voorkeur geven aan een multidisciplinaire benadering. Naast het managementperspectief zelf, moeten ook juridische (sociaal recht en wetgeving op het gebied van welzijn op het werk), psychologische, medische en sociologische perspectieven worden aangeboden om management en de effecten ervan op mensen in het algemeen beter te begrijpen.
Timing
2023-2024
Opdrachtgever
AD Humanisering van de Arbeid
- Afdeling van de promotie van het welzijn op het werk
- Directie van het onderzoek over de verbetering van de arbeidsomstandigheden (DiOVA)
Onderzoeksteam
IBEVE
- Whitney Van den Brande, onderzoeker
- prof. dr. Lode Godderis, afgevaardigd bestuurder
Onderzoeksopzet
Doestellingen
Uit de conclusies van dit onderzoek komt naar voor dat het nodig is om de initiële opleiding aan te vullen met opleidingselementen die gericht zijn op het welzijn op het werk en op de dimensie “mensen”. Momenteel zijn de initiële opleidingen praktisch uitsluitend toegespitst op de dimensie “activiteiten”.
Bovendien hebben veel managers binnen de hiërarchische lijnen van bedrijven geen managementopleiding genoten. Het zijn bedrijfstak-deskundigen die in de loop der jaren zijn opgeklommen binnen de hiërarchie en zelf hebben moeten leren hoe ze een team moeten managen. Hetzelfde geldt voor hun kennis of gebrek aan kennis over welzijn op het werk. Deze managers moeten bijgevolg ook een opleiding krijgen op het stuk van welzijn op het werk.
De doelstelling van deze opdracht zal dus bestaan in het ontwikkelen van pedagogische tools die inspelen op deze vaststellingen.
In dat kader omvat het welzijn op het werk twee grote dimensies:
- De regelgevende elementen van de Codex: gezondheid, veiligheid, ergonomie, de psychosociale aspecten, hygiëne, de re-integratietrajecten (gezondheidstoezicht). Deze elementen worden, onder andere, toegelicht in de eenvoudige en praktische gids die de FOD Waso heeft uitgewerkt: Welzijn op het werk: helder, handig! | Beswic
De componenten van arbeid zoals die de aspecten van welzijn op het werk bepalen, kunnen worden gegroepeerd in 5 categorieën:- De arbeidsinhoud verwijst naar wat het werk omvat, en naar wat het werk voor de persoon betekent.
- De arbeidsomstandigheden verwijzen zowel naar de fysieke omgeving waarbinnen er wordt gewerkt, als naar de werkdruk.
- De arbeidsverhoudingen gaat over de sociale relaties op het werk. Collectieve arbeidsverhoudingen hebben i.c. betrekking op de relaties binnen elke groep medewerkers of managers.
- De arbeidsvoorwaarden gaan over de contractuele en feitelijke condities waaronder wordt gewerkt.
- De arbeidsorganisatie, ten slotte, bepaalt hoe het volledige arbeidsproces is uitgetekend en verdeeld.
Gelet op de huidige context zullen ook de elementen die verband houden met werkhervatting na langdurige afwezigheid worden uitgewerkt.
- De impact van de managementstijl op het welzijn van de medewerkers: gericht op «personen» vs gericht op «activiteiten». We bedoelen hier eerder de soft skills, het ontwikkelen van knowhow in het menselijke domein, onder meer, het managen van individuen, teams en de organisatie en de effecten ervan op de mens als geheel.
De FOD Waso heeft al verscheidene tools ontwikkeld en onderzoeken gevoerd die kunnen worden gebruikt als basis voor het uitwerken van de pedagogische tools van deze opdracht:
- de impact van de managementstijlen op het welzijn op het werk. De synthese van het verslag, in het FR en in het NL, is beschikbaar op de website van de FOD Waso
- Welzijn op het werk: helder, handig! | Beswic
- E-learning om de eerste stappen op vlak van welzijn op het werk te zetten (gezondheid, veiligheid, PSR, MSA…) (e-campus – België) | Beswic
- Dit document bestaat alleen in het Frans : "Recherche-action pour les managers de proximité"
Contactpersoon
Indien u meer informatie wenst over dit onderzoek, neem dan contact op met:
- Mélanie Straetmans, Gestionnaire de projets
SPF Emploi, Travail et Concertation sociale, DG Humanisation du travail
Promotion du bien-être au travail
email : melanie.straetmans@emploi.belgique.be - Alain Piette, Europese Ergonoom (Eur Erg)
Adviseur, FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, AD Humanisering van de Arbeid
Directie van het onderzoek over de verbetering van de arbeidsomstandigheden (DiOVA)
email: alain.piette@emploi.belgique.be