2008 - Gevolgen van pesten op het werk

Hoofdthema

In de wetenschappelijke literatuur wordt pesten op het werk met nog andere benamingen aangeduid. In het Engels spreekt men over "mobbing" en over "bullying". In het Frans zijn de termen "harcèlement moral" en "victimisation" meer populair. Een andere treffende benaming is "psychologische terreur".

Elke actie of regelgeving over pesten vraagt om inzichten die verder gaan dan het intuïtief aanvoelen.

  • Wanneer wordt een conflict pesten?
  • Wat is de omvang van het fenomeen?
  • Komt het veel of weinig voor?
  • Wat zijn de vormen waaronder het zich voordoet?
  • Wat zijn de oorzaken?
  • Kunnen we het meten?
  • Hoe moeten we het stoppen?

Subthema

Wie in de greep zit van pestgedrag ondervindt de gevolgen niet enkel op het moment zelf maar het heeft een diepe impact ook daarbuiten.

Timing

2004 - 2008

Opdrachtgever

NOVA / DiOVA

Onderzoeksteam

Guy Notelaers (NOVA/DiOVA) i.s.m. Prof. dr. Hans De Witte (KUL-OSGW), Prof. dr. Stale Einarsen (Bergen University, Noorwegen)

Onderzoeksopzet

In dit onderzoeksluik wordt de aandacht gevestigd op de gevolgen van pesten op het werk.  Meerbepaald focussen dit onderzoek op de invloed van pesten op het werk op het niveau van welbevinden en signalen van werkstress.  De onderzoeksliteratuur duidt immers aan dat zowel het plezier in het werk, de betrokkenheid bij de organisatie en de intentie om bij de huidige werkgever te blijven werken lijden onder de ervaring gepest te worden op de werkplek. 

Diezelfde onderzoeksliteratuur stelt bij slachtoffersvast dat heel wat stressignalen opgemeten kunnen worden waaronder veel piekeren, een hoge nood aan herstel en een verminderde slaapkwaliteit.  Leymann, die erg veel ervaring had met patiënten ten gevolge van pesten op het werk, merkte dat een aanzienlijke groep het Post-Traumatisch Stress Syndroom ontwikkelen.  Hubert gewaagt zich te vertellen dat de persoonlijkheid van slachtoffers verandert.  Zo te zien lijkt het haast vast te staan wat de gevolgen van pesten op het werk zijn voor de slachtoffers. 

Maar toch is de vraag nog onbeantwoord of pesten, werkelijk een extreme stressor is, een stressor wiens belang dat van andere stressoren veruit overstemt.  Verder weten we ook niet of pesten voor de daders echt loont in de zin dat stresssignalen en een tekort aan welbevinden omgekeerd worden?  Ook is het nog nodig om buitenlandse bevindingen over de negatieve gevolgen dat het waarnemen van pesten op het werk te verifiëren.  Zijn de gevolgen voor de getuigen van pesten ook zo negatief? 
 
Om deze vragen te beantwoorden onderzoeken we de gevolgen van pesten op verschillende niveau's : 

  1. de directe relatie tussen mogelijke stressreacties en pesten op het werk (bivariate)
  2. de directe en indirecte relaties tussen beide componenten waarbij rekening gehouden wordt met bepaalde mediaties zoals die in verschillende stresstheoretische modellen gestipuleerd worden
  3. longitudinale analyses waarbij veranderingen in de oorzaken van pesten op het werk, veranderingen in de clusterlidmaatschappen gekoppeld worden aan mogelijke veranderingen in de gevolgen
    a. bij slachtoffers
    b. bij getuigen
    c. bij daders  

Daarbij wordt gebruik gemaakt van de VBBA om de gevolgen op het vlak van psychosociale arbeidsbelasting goed te meten.  Door respondenten te vragen of ze na het voorlezen wel eens ... dader, getuige of slachtoffer geweest zijn gedurende de laatste 6 maanden krijgen we een ander zicht op mogelijke daders, getuigen en slachtoffers van pesten op het werk.

Resultaten

De eerste resultaten die nog vooral de slachtoffers van pesten betreffen, onderschrijven de vaststellingen die elders al gemeld werden.  Rapporteren dat men met pesten te maken heeft is erg sterk gerelateerd met een negatief welbevinden en met sterke negatieve stresssignalen.

Maar rekening houden met andere stressoren op de werkplek zoals de snelheid waarmee het werk uitgevoerd moet worden, de mate van autonomie en inspraak, het uitdagende karakter van de job, de onduidelijkheid in het werk, de mate waarin veranderingen in de taak slecht geïntroduceerd worden en er rol conflicten ontstaan, stellen we vast dat de verklarende kracht van geconfronteerd worden met negatieve handelingen niet meer of niet sterker die stresssignalen verklaart dan de snelheid waarmee het werk moet uitgevoerd worden.  Gepest worden zal individueel gepaard gaan met een erg sterke negatieve beoordeling van de arbeidssituatie maar het proces op organisationeel niveau is 'maar' even belangrijk als andere stressoren op de werkplek. 

Concreet betekenen deze eerste resultaten dat naast onderzoek en monitoren van pesten op het werk men ook en nog steeds gestructureerd de arbeidssituatie moet in kaart brengen en monitoren opdat zowel werkstress en pesten op het werk herleid kunnen worden tot een minimaal restrisico.

Publicatie(s)

  1. Notelaers, G. De Witte, H. (2003). Over de relatie tussen werkstress en pesten op het werk en werkstress (PDF, 249.42 KB).  In : Herremans, W. (red.)  De Arbeidsmarkt in Vlaanderen. Arbeidsmarktonderzoekersdag, Verslagboek (pp. 139-163). Steunpunt Werkgelegenheid, Arbeid & Vorming.  Viona-Stuurgroep Strategisch Arbeidsmarktonderzoek.  
  2. Notelaers, G. Einarsen, S.  De Witte, H. (2005). The role of bullying at work in explaining stress at work (PPT, 137.5 KB). European Congress Work and Organizational Psychology : Book of Abstracts, Istanbul, Turkey.
  3. Notelaers, G. Einarsen, S.  De Witte, H. (2005).  Is bullying at work an extreme stressor? European Congress of Psychology : Book of Abstracts, Granada, Spain.

Bijkomende inlichtingen

Indien u meer informatie wenst over dit onderzoek of de publicaties, neem dan contact op met de Directie van het Onderzoek over de Verbetering van de Arbeidsomstandigheden (DIOVA), E. Blerotstraat 1 - 1070 Brussel, alain.piette@werk.belgie.be.